In economisch moeilijke tijden speculeren economen hoe het herstel eruit zal zien. Daarbij gebruiken ze graag letters van het alfabet.
Het meest gewild is het V-vormig herstel. Dan veert de economie snel en net zo hard weer op als ze was ingezakt. De W typeert het vermaledijde ‘dubbele-dip’ scenario. Nog minder populair is het U-vormig herstel waarbij het geduld van iedereen die hernieuwde economische groei wenst danig op de proef wordt gesteld. Gevreesd is het L-vormig herstel. Strikt genomen suggereert die letter dat van herstel geen sprake is. Maar in de praktijk betekent het dat economische groei tergend langzaam op gang komt en zwak blijft. Een wortelteken-herstel, tenslotte, impliceert dat de economie een beetje opveert, maar al snel stagneert.
Welke route de conjunctuur volgt – V, W, U, L of nog een ander teken – heeft vooral te maken met onderliggende problemen in de economie. Wanneer de economische neergang veel schade heeft veroorzaakt aan de balansen van huishoudens en bedrijven, bijvoorbeeld, is een L-vormig herstel waarschijnlijk omdat er dan een proces van balansherstel, dat wil zeggen sparen, nodig is. Als er stevig wordt gespaard, wordt er niet stevig besteed en komt economische groei niet goed van de grond.
Hoewel van een zware economische neergang momenteel geenszins sprake is, gebruiken economen nu toch ook een letter om de vooruitzichten voor de Amerikaanse economie te schetsen: de K. In een K-vormig herstel is sprake van een tweedeling in de economie. Met sommigen gaat het goed, met anderen juist niet.
In het vorige week gepubliceerde Beige Book van de Federal Reserve staat letterlijk dat mensen met hoge inkomens geen beperking van hun bestedingskracht ervaren, terwijl mensen met lage inkomens gedwongen zijn de broekriem aan te halen. Zie daar: de K.
Spelers op de financiële markten hebben de laatste tijd hun mening een paar keer veranderd over de waarschijnlijkheid van een renteverlaging van de Fed in december. Bij een K-vormige ontwikkeling van de conjunctuur lijkt mij moeilijk te rechtvaardigen dat de Fed de rente op het huidige, relatief hoge niveau houdt. Als vervolgens de kapitaalmarktrente het voorbeeld van de Fed volgt en ook verder daalt, dan geeft dat een impuls aan de aandelenmarkten.
Dus terwijl centrale bankiers momenteel regelmatig waarschuwen voor een mogelijke overwaardering van aandelenmarkten, zullen critici stellen dat het beleid van de Fed het vuurtje nog wat verder opstookt. Het versterkt ook de tweedeling in de samenleving omdat mensen met hogere inkomens meer aandelen bezitten dan mensen met lagere inkomens. Krijg je dat weer. Enfin, het valt niet mee om centrale bankier te zijn.
Die K-vormige ontwikkeling van de conjunctuur kennen we eigenlijk ook al een paar jaar van de aandelenmarkten. Vooral in de VS hebben de ‘Magnificent 7’ de kar getrokken, de rest hobbelt daar achteraan. Dat heeft vooral te maken gehad met het verschijnsel van ‘winner-takes-all-markten’, deels veroorzaakt door de eigenschappen van de technologie, deels door een gebrek aan concurrentie. Aangezien het inkomen van mensen afhankelijk is van hun werksituatie leidt die tweedeling tussen bedrijven ook tot een tweedeling onder huishoudens.
Momenteel is de grote vraag wie van kunstmatige intelligentie zal profiteren en wiens verdienmodel er juist door wordt geschaad. Ik durf daar geen uitspraak over te doen. Wat ik wel durf te stellen is dat de verdeling van winnaars en verliezers onder bedrijven als gevolg van de AI-revolutie ook invloed zal hebben op de verdeling van winnaars en verliezers onder huishoudens.
Misschien is de letter K dan niet meer toereikend om het beeld te schetsen. De E is misschien een alternatief, zodat we niet twee maar drie groepen kunnen onderscheiden. De letter E suggereert helaas ook dat de situatie voor de onderste groep redelijk uitzichtloos is, niet een fijn perspectief.
Moeten we soms op zoek naar alternatieve letters om de economische ontwikkeling te beschrijven? Heeft het Cyrillisch schrift meer te bieden? Of wellicht het Thaise schrift. Met hun sierlijke ronde vormen met onnavolgbare lussen en boogjes doen Thaise letters misschien meer recht aan de complexiteit van de economie.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.