Er zijn van die momenten waarop ik mij afvraag of de hele wereld gek geworden is of dat ik gewoon oud en zuur word. Een defensiespecialist ben ik niet, maar ik heb mij jarenlang wel afgevraagd of we niet te weinig verantwoordelijkheid namen voor onze eigen veiligheid. Meer concreet: toen ik bij enkele pensioenfondsen lid was van de beleggingscommissie heb ik mij altijd verzet tegen het uitsluiten van beleggingen in wapenproducenten. Steevast tevergeefs.
Bij pensioenfondsen wordt dat beleid nu voorzichtig tegen het licht gehouden. Maar de politiek lijkt volledig om. In 2014 besteedden we 1 procent van het BBP aan defensie, in 2024 2 procent. Dat moet nu naar 3,5 procent voor militaire hardware en nog eens 1,5 procent voor infrastructuur en ‘cyber’. De schrik zit er kennelijk zodanig in dat er nauwelijks ruimte of noodzaak lijkt voor een inhoudelijke discussie. De hardliners denken kennelijk dat je het ijzer moet smeden als het heet is.
Mathijs Bouman liet onlangs in het FD aan de hand van cijfers van het CPB zien dat we in de afgelopen 200 jaar zelden zoveel aan defensie hebben uitgegeven. Eigenlijk alleen toen de Belgen zich van de noordelijke Nederlanden afscheidden en tijdens de Eerste Wereldoorlog.
Het lijkt me logisch dat een discussie over defensie-uitgaven begint met de vraag waartegen we ons precies moeten wapenen. Het gevaar van cyberaanvallen en sabotage om onze infrastructuur te beschadigen lijkt me evident. Minder groot lijkt me de kans dat vijandelijke tanks ons land binnenrollen. Toegegeven, we moeten Europees denken en dan is die laatste kans groter.
Je kunt ook simpele financiële rekensommetjes maken. Als de Russen onze directe vijand zijn, waar zijn zij dan economisch toe in staat? In termen van het nominale BBP is de EU bijna acht keer zo groot als Rusland. Simpel geredeneerd zou je zeggen dat als wij 5 procent van ons BBP uitgeven aan defensie, zij 40 procent van hun BBP eraan moeten uitgeven om een vergelijkbare militaire macht te vormen. Misschien moet je niet nominaal denken, maar in koopkracht. In PPP-termen is de EU-economie naar schatting zo’n vier keer zo groot als de Russische. Dus dan komt mijn rekenvoorbeeld uit op 20 procent BBP voor Rusland. Volgens cijfers van het SIPRI gaf Rusland in 2024 ruim 7 procent BBP uit aan defensie terwijl het oorlog voerde in Oekraïne. Trouwens, de Amerikanen geven zo’n 3,5 procent BBP uit aan defensie, terwijl hun militaire en geopolitieke ambities veel verder reiken dan de onze.
Ik ben geneigd het volledig met Mathijs Bouman eens te zijn dat het absurd is om 5 procent van ons BBP aan defensie uit te geven. Ik vind 3,5 procent ook al overdreven. Als het toch moet, zou ik graag een overtuigende toelichting zien.
Tegelijkertijd is de Europese Commissie tot het inzicht gekomen dat de onvolledigheid van de al in 1992 gelanceerde interne markt en excessieve regelgeving de economische groei in de EU belemmeren. Daar gaan ze wat aan doen. Hoera!
Het IMF schreef onlangs dat de intensiteit van de handel tussen Amerikaanse staten onderling meer dan twee keer zo hoog is als die tussen EU-lidstaten. Volgens het IMF zijn de handelsbelemmeringen binnen de EU vergelijkbaar met invoerrechten van 45 procent voor goederen en 110 procent voor diensten. Dit is dus een enorme beperking op onze groeikansen, al lijken de cijfers van het IMF een ruime schatting.
Natuurlijk moeten we heel blij zijn met het initiatief van de Commissie. Wel zij opgemerkt dat het initiatief dertien maanden na de publicatie van het rapport van Enrico Letta over dit onderwerp komt. Is dat een teken van het gevoel van urgentie in Brussel?
Dat we onszelf op achterstand zetten en onze groeipotentie beperken door veel te veel regels lijkt mij duidelijk en het is mooi dat de Commissie dat onderkent. Als ik het goed begrijp, komen er nu regels en stresstesten om te veel regels te voorkomen en sherpa’s die dat allemaal in de gaten moeten houden. Vergeef mij dat ik hierin enige ironie zie.
Lang ben ik een enthousiast Europeaan geweest. Het zal wel de leeftijd zijn, maar ik bezie het jongste initiatief van de Europese Commissie met enig cynisme. Ik beloof echter mijn uiterste best te zullen doen om hoopvol te blijven.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.