Er heerst een gevoel dat gepensioneerden een erg comfortabel leven leiden. De pensioenvoorziening is goed geregeld in ons land en ouderen kunnen eigenlijk best wat inleveren, zo is de gedachte. De laatste tijd heb ik geprobeerd dat beeld wat te nuanceren met stukjes over de AOW, pensioenen en de inkomenspositie van ouderen. Vandaag een laatste bijdrage over de koopkracht, ik beloof het. Nou ja, voorlopig dan.
Eerder schreef ik al dat de inkomenspositie van ouderen de laatste jaren onder druk staat. Om het wat concreter te maken ben ik eens in de koopkrachtcijfers van het CBS gedoken. In de statistieken van het CBS komen diverse classificaties voor. Ik richt me op vier groepen: werknemers, zelfstandigen, gepensioneerden en mensen met een bijstandsuitkering. Daarmee heb ik de overgrote meerderheid van de bevolking wel te pakken. De cijfers betreffen de mediane koopkrachtontwikkeling van elke groep. De gebruikte statistiek gaat terug tot 2012.
Vanaf 2012 tot en met 2024 is de koopkracht van de gehele bevolking er bijna 15 procent op vooruit gegaan. Maar de verschillen tussen de diverse groepen zijn groot. Het eerste plaatje laat de jaarlijkse koopkrachtontwikkeling zien ten opzichte van dat gemiddelde. Wat opvalt is dat de koopkracht van gepensioneerden in elk jaar achterblijft bij het gemiddelde van de totale bevolking.
Bron: CBS
De AOW is gekoppeld aan het minimumloon. Toen de afgelopen jaren het minimumloon een aantal keren fors is verhoogd, ontstond discussie over de vraag of de AOW navenant moest worden verhoogd. Uiteindelijk bleef de koppeling overeind, maar het staafdiagram laat zien dat daar weinig van overbleef. Het voordeel voor de gepensioneerden werd via fiscale maatregelen weer afgeroomd.
Het tweede plaatje is gebaseerd op dezelfde cijfers en schetst hoe de koopkracht van de vier groepen zich vanaf 2012 cumulatief heeft ontwikkeld. Het beeld is nog schokkender dan ik al vermoedde. Werknemers zagen hun koopkracht over deze periode per saldo met ruim 33 procent stijgen terwijl de mediane koopkracht van gepensioneerden juist iets daalde.
Bron: CBS
De twee belangrijkste bestanddelen van het inkomen van gepensioneerden zijn de AOW en de uitkeringen van pensioenfondsen. Het totale bedrag dat aan AOW wordt uitgekeerd is met circa 52 miljard euro in 2024 een paar miljard hoger dan de circa 47 miljard euro aan pensioenuitkeringen. De AOW wordt keurig geïndexeerd, maar veel pensioenfondsen hebben vanaf 2012 de pensioenen niet of nauwelijks geïndexeerd. Als je voor bijna de helft van je inkomen afhankelijk bent van een pensioenuitkering die al lang niet is geïndexeerd, is het niet verwonderlijk dat je koopkracht achterblijft.
Het beeld dat uit de plaatjes spreekt, is toch wel heel schrijnend en laat zien dat de gedachte dat het wel wat minder kan met dat inkomen van gepensioneerden nogal misplaatst of tenminste achterhaald is.
Gepensioneerden klagen niet snel, anders had 50Plus veel meer zetels gehaald dan de twee die ze bij de laatste verkiezingen in de wacht wisten te slepen, dunkt me. Hoe dat komt, weet ik niet precies. Ik ben zelf officieel gepensioneerd en zie maandelijks zowel de AOW als een pensioenuitkering op mijn bankrekening verschijnen. Eigenlijk geneer ik me er een beetje voor, want ik ontvang dat geld zonder dat ik er iets voor doe. Dan herinner ik mij eraan dat ik mijn hele werkzame leven betaald heb aan de AOW en de pensioenvoorziening en dat ik uiteraard ook gewoon belasting betaal over dat inkomen.
In de lijst die Mercer (Australië) jaarlijks opstelt van de pensioenstelsels in een groot aantal landen staat Nederland steevast in de top. Dit jaar, net zoals in de twee voorgaande jaren, staan we zelfs bovenaan. Volgens Mercer hebben we dus het beste pensioenstelsel ter wereld. Ik zal ze eens een briefje sturen met de vraag of ze wel in de gaten hebben dat de koopkracht van Nederlandse gepensioneerden al meer dan tien jaar structureel achterblijft bij de rest van de bevolking en per saldo is gedaald ten opzichte van 2012. Als ik antwoord krijg, meld ik me hier weer.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.