Het World Economic Forum (WEF) publiceerde vorige week hun jaarlijkse “The Global Risks Report”, in dit geval dus de editie 2022. De resultaten, gebaseerd op enquêtes onder 12.000 ‘leaders’ uit 124 landen, logen er niet om. 84 procent van deze leidinggevende mensen zegt zich zorgen of zelfs ernstige zorgen te maken over de vooruitzichten voor de wereldeconomie.
Iets meer dan 12 procent is positief en iets minder dan 4 procentis ronduit optimistisch.
Apocalyptische beschouwingen kunnen zich doorgaans verheugen in veel aandacht. Zelden komen ze echter uit en vaak zitten ze er zelfs spectaculair naast. Desondanks wordt de onderliggende gedachtegang van zulke beschouwingen door veel mensen toch nog gekoesterd. Denk aan Thomas Malthus die ruim 200 jaar geleden schreef dat bevolkingsgroei tot een soort permanente hongersnood zou leiden. De wereldbevolking is nu acht keer zo groot als toen en er is minder honger.
In 1968 zette Paul Ehrlich de traditie van Malthus voort met zijn “The Population Time Bomb”, maar zijn bespiegelingen zijn hetzelfde lot beschoren als die van Malthus. Dat de omvang van de wereldbevolking een groot probleem is, komt desondanks regelmatig terug in discussies. Met de voorspellingen van Karl Marx is het niet veel beter gegaan en toch heeft zijn leer nog altijd aanhangers. “Limits to Growth” van de Club van Rome uit 1972 zat er ook al grandioos naast met al het gesomber. Desondanks wordt het idee dat er grenzen aan de groei zijn door velen, wellicht zelfs een meerderheid omarmd.
Wat kan er misgaan?
Zo’n risicoanalyse als dat van het WEF is eigenlijk een grote brainstormsessie over de vraag wat er de komende tijd allemaal mis kan gaan. Dat is per definitie een hoop en door de pandemie is de onzekerheid groot. Maar denk even mee. Het coronavirus blijft wellicht onder ons, maar we gaan dit jaar ontsnappen aan de pandemie, de economie gaat weer open. De ontwrichtingen in de mondiale logistiek zullen geleidelijk worden opgelost.
De economische schade van de pandemie is grotendeels op de overheidsfinanciën terecht gekomen. Daar kun je je zorgen over maken, maar het is beter dan dat de particuliere sector alle schade had moeten incasseren. Natuurlijk is er op diverse plaatsen economische pijn. Gemiddeld genomen zijn de financiën van gezinnen toch sterker dan voor de pandemie en gemiddeld zijn de bedrijfswinsten versterkt. De economie heeft veel herstelkracht. Met digitalisering is een enorme sprong gemaakt.
De schok op de arbeidsmarkt is een probleem, maar kan acties in gang zetten die tot een versnelling van de toename van de arbeidsproductiviteit leiden. Volgens mij is het een no-brainer dat je optimistisch tegen de vooruitzichten moet aankijken. Maar 84% van de door het WEF ondervraagde “leaders” is het daar dus niet mee eens.
Pessimisten en optimisten
Een kennis stuurde mij een paar dagen geleden een boekbespreking van “The Beginning of Infinity” van David Deutsch, een Brits natuurkundige, uit 2011. Deutsch legt daarin onder andere het verschil uit tussen pessimisten en optimisten. In mijn eigen woorden: pessimisten gaan uit van wat we nu weten en proberen problemen te voorkomen. Optimisten zoeken oplossingen voor problemen en accepteren dat die oplossingen nieuwe problemen kunnen veroorzaken, maar zulks is de kern van de vooruitgang. De optimistische instelling leidt tot innovatie, de pessimistische tot defensief gedrag en stagnatie.
Menig lezer van deze column zal in het werk regelmatig geconfronteerd worden met allerlei risicoscenario’s. In veel organisaties is het een jaarlijks of halfjaarlijks ritueel. Hoe ontkom je dan aan defensief gedrag en stagnatie? Ik heb een simpel advies. Wanneer je gaat brainstormen over risico’s en acties om deze risico’s te mitigeren, stel dan ook altijd de vraag wat er gedurende een bepaalde periode allemaal goed is gegaan of zelfs beter dan verwacht en wat er de komende periode ook wel eens beter kan gaan dan verwacht. Die 84% somberaars van het WEF zouden er reuze van opknappen.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Fondsnieuws over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.