Vorige week verhoogde de Russische centrale bank haar officiële rentetarief voor het eerst sinds maart vorig jaar: van 7,5 naar 8,5 procent. De verhoging was groter dan verwacht. Het is een signaal dat de economische uitdagingen voor Rusland toenemen.
Direct na het uitbreken van de oorlog stelde het westen economische sancties in. Ik ging op zoek naar wetenschappelijke publicaties over de effectiviteit van zulke maatregelen. Dat leverde opmerkelijk weinig op. Volgens een wat oudere Amerikaanse studie zijn economische sancties slechts in een derde van de gevallen succesvol en die score is nog beduidend lager als het erom gaat een militaire agressor op andere gedachten te brengen.
Na de start van de oorlog zette de roebel onmiddellijk een duikvlucht in. Samen met de beperkingen op de aanvoer van westerse goederen zweepte dat de inflatie op. De Russische centrale bank aarzelde niet en verhoogde de rente van 8,25 naar 20 procent. Ook werden aan het deviezenverkeer restricties opgelegd.
Het IMF voorspelde 8 procent krimp voor de Russische economie in 2022. Dat is niet mis. De gevolgen van de oorlog en de sancties zouden daarmee duidelijk voelbaar zijn. Hoe anders is het gelopen.
Onverwacht herstel
Door de acties van de centrale bank herstelde de roebel zich. Na verloop van tijd daalde de inflatie weer en al vanaf april verlaagde de centrale bank de rente. Er is een enorme transitie op gang gekomen. Voor westerse leveranciers en afzetmarkten moeten alternatieven worden gevonden. Die staan te springen, China en India voorop. Het enige beperking is de logistiek.
Wij hadden gehoopt Rusland financieel hard te raken opdat de bodem van de oorlogskas gauw in zicht zou komen. Vorig jaar gebeurde onbedoeld het tegendeel. Door onze sancties viel de import terug terwijl de gestegen prijzen voor olie en gas de exportopbrengsten opstuwden. Zo boekte Rusland in 2022 een overschot op de lopende rekening van de betalingsbalans van meer dan 10 procent BBP en werd Poetins oorlogskas juist gespekt.
Gedreven door de stijgende exportopbrengsten zette de Russische economie al in de loop van 2022 een groeiherstel in. Volgens de officiële statistieken kromp de economie vorig jaar niet de voorspelde 8 procent, maar slechts met 2,1 procent. Dat scheelt nogal. Voor dit jaar verwacht de centrale bank 1,5-2,5 procent groei. Daarmee is de omvang van de Russische economie terug op het niveau van voor de oorlog. Volgens de centrale bank botst de Russische economie nu op haar capaciteitsgrenzen. De inflatiecijfers verslechteren dan ook weer.
De vraag is uiteraard of we de statistieken kunnen geloven. Vast niet volledig, maar ik vermoed toch dat die een tamelijk getrouw beeld schetsen omdat ze consistent zijn met de anekdotische berichtgeving en ook met wat we verder weten over de Russische economie.
Een nieuwe fase
Het Chinese economische herstel komt maar niet van de grond, waardoor de internationale energieprijzen zijn gedaald. Dat schaadt de Russische exportinkomsten. Die lagen in de eerste vijf maanden van dit jaar meer dan 30 procent lager dan vorig jaar. De importwaarde loopt juist snel op (+20 procent) door de aantrekkende economische groei en doordat de Russen nieuwe leveranciers hebben gevonden. Het handelsoverschot verdwijnt zodoende als sneeuw voor de zon. Daar was in het tweede kwartaal al niet veel meer van over. Tekorten liggen in het verschiet. De roebel verzwakt daardoor en de inflatie loopt op. Dit gaat voor Rusland rap de verkeerde kant op. Het land beschikt op papier over aanzienlijke financiële buffers maar die zijn door de westerse sancties beperkt toegankelijk en de beleidsmakers zullen er spaarzaam mee om willen springen.
Met de renteverhoging van vorige week probeert de centrale bank de roebel te steunen, de dreigende oververhitting en de inflatie in de kiem te smoren, maar bovenal te voorkomen dat er aanzienlijke handelstekorten ontstaan waardoor de financiële druk op het land sterk zou toenemen. De economische achtergrond waartegen de oorlog zich afspeelt, gaat daarmee een nieuwe fase in. Het zou toch wel de ironie ten top zijn als de Russische agressie niet door onze sancties maar door de zwakte van de Chinese economie onbetaalbaar wordt.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.