Een jaartje geleden bekritiseerde Larry Summers de economische initiatieven van de zojuist aangetreden regering Biden. Opmerkelijk, want Summers is zelf prominent Democraat. Hij had echter een even overtuigend als verbluffend simpel verhaal. Hij rekende voor dat het geld dat de regering Biden de economie in ging pompen een veelvoud was van het door de pandemie geleden inkomensverlies.
Hij waarschuwde dat de vraag naar goederen en diensten zo het aanbod zou overtreffen en dat inflatie het onvermijdelijke gevolg zou zijn.
Nu zijn de wetten van vraag en aanbod waarschijnlijk de meest fundamentele in de economische wetenschap dus de kritiek van Summers leek op voorhand niet controversieel.
Toch kreeg hij een berg kritiek over zich heen en niet van de minsten. Minister van Financiën Janet Yellen wees zijn betoog resoluut van de hand. Paul Krugman, de invloedrijke columnist van de New York Times, Nobelprijswinnaar en zelf fervent Democraat veegde de vloer met Summers aan. Inmiddels weten we hoe dit is afgelopen.
Iets vergelijkbaars zien we op de arbeidsmarkt. De Amerikaanse arbeidsmarkt is extreem krap. Het aantal vacatures overtreft het aantal werklozen al ongeveer een jaar. Ook zo’n voorbeeld van de vraag die het aanbod overtreft. Toch durfden maar weinig economen een jaar geleden hoge loonstijgingen te voorspellen. In Nederland is de situatie nog zo.
De arbeidsmarkt is krap en hoewel de simpele wetten van vraag en aanbod dicteren dat de lonen dan (sneller) zullen stijgen, durven veel economen zo’n voorspelling toch niet aan. Ze wijzen er vaak op dat er nauwelijks signalen zijn van hogere loonstijging. Ze gaan dat kennelijk pas voorspellen als het is gebeurd.
Mooie voorspellers zijn het. Ik zou het eigenlijk willen omdraaien. Als de arbeidsschaarste niet tot versnelling van de loonstijging leidt, dan is er iets ernstig mis op de arbeidsmarkt.
De façade van objectiviteit
De vraag die dit alles oproept, is waarom veel economen hun basiskennis over vraag en aanbod vaak niet toepassen. Er zijn ongetwijfeld diverse redenen. Een belangrijke is volgens mij dat economen ook maar gewone mensen zijn. Ze hebben hun eigen belangen, voorkeuren en ideologie, die helaas vaak wordt verstopt achter de façade van gepretendeerde wetenschappelijke objectiviteit.
Wie een jaar geleden blij was dat niet Trump maar Biden in het Witte Huis zat, wilde misschien niet direct met kritiek op het beleid aankomen. En wie bijvoorbeeld de voorkeur geeft aan het huidige extreem ruime monetaire beleid van de ECB moet de inflatierisico’s wel bagatelliseren.
Onlangs stuurde iemand mij een Working Paper dat in augustus vorig jaar bij de ECB verscheen: “Fifty Shades of QE: comparing findings of central bankers and academics.” De studie concludeert dat economen die in dienst zijn van centrale banken in wetenschappelijke publicaties positiever zijn over de effectiviteit van het door centrale banken gevoerde beleid van kwantitatieve verruiming dan economen die bij wetenschappelijke instellingen werken.
Ook wordt in deze working paper geconcludeerd dat het met de carrière van die economen voorspoediger gaat naarmate ze in wetenschappelijke publicaties positiever over het beleid van de eigen organisatie oordelen. “Wiens brood men eet, diens woord men spreekt”.
Gezond wantrouwen
Wat is de moraal van dit verhaal? Ik zou niet zover willen gaan dat je economen nooit kunt vertrouwen. Maar het is wel belangrijk je rekenschap te geven van de persoonlijke belangen of de ideologische voorkeuren van economen. Overigens zie ik geen reden om aan te nemen dat zo’n ‘bias’ uniek zou zijn voor economen. Je hoort tegenwoordig in discussies nog wel eens ‘listen to the science’.
Ik zou daarmee oppassen en er tenminste aan toevoegen ‘maar geef je rekenschap van hoe de analist of wetenschapper in kwestie in de wedstrijd zit’. Dat geldt trouwens ook voor mij. Ik maak er geen geheim van. Ik ben overtuigd van de superioriteit van de markteconomie, uiteraard mits goed gestructureerd en gereguleerd en sta wantrouwend tegenover de vele marktinterventies.