Nederland staat aan de vooravond van een ingrijpende verandering op het gebied van de vermogensbelasting. In 2028 stappen we over van een systeem met fictief rendement naar de vermogens-aanwasbelasting, waarbij belasting wordt geheven over het werkelijk behaalde rendement.
Deze ogenschijnlijk eerlijke aanpak heeft een fundamentele zwakte. Het probleem schuilt in de manier waarop veel banken het rendement berekenen, namelijk via de Modified Dietz-methode op maandbasis. Deze berekenmethode opent onbedoeld de deur voor substantiële belastingoptimalisatie.
De Modified Dietz-methode berekent maandelijks het rendement door de begin- en eindwaarde van beleggingen te vergelijken, rekening houdend met tussentijdse stortingen en onttrekkingen. De methode veronderstelt dat rendementen binnen een maand gelijkmatig verdeeld zijn. Als iemand halverwege de maand geld stort, gaat de berekening ervan uit dat dit geld de helft van het maandrendement heeft meegemaakt. Deze aanname klopt zelden met de werkelijkheid, waarin markten schoksgewijs bewegen. Een maand kan beginnen met een flinke stijging in de eerste week, gevolgd door weken van stilstand. Of een scherpe daling halverwege wordt gevolgd door herstel aan het einde. Deze discrepantie tussen theorie en praktijk creëert mogelijkheden voor belastingoptimalisatie.
Het meest eenvoudige scenario is wat we het ‘einde-van-de-maand’ effect kunnen noemen. Een belegger met een miljoen euro die de markt ziet stijgen, kan op de laatste dag van de maand 900.000 euro opnemen en dit op de eerste dag van de nieuwe maand weer terugstorten. De Modified Dietz-berekening voor de eerste maand suggereert een veel lager belegd vermogen, terwijl de belegger feitelijk maar één dag buiten de markt was. Dit patroon kan maandelijks worden herhaald, waarbij goede maanden kunstmatig worden verzwakt en het verlies in slechte maanden wordt versterkt.
De impact van deze technieken is aanzienlijk. Doordat vertekeningen zich maandelijks opstapelen, kunnen verschillen tussen Modified Dietz en werkelijke rendementen al snel oplopen tot 5 à 10 procent per jaar. Cruciaal is dat dit volledig legaal is volgens de huidige regels. Beleggers gebruiken simpelweg de officiële cijfers die banken aanleveren. Het probleem wordt verergerd doordat de maandelijkse berekening twaalf kansen per jaar biedt voor optimalisatie. Een kleine vertekening van 0,5 procent per maand accumuleert tot 6 procent verschil op jaarbasis…
Banken houden vast aan deze methode om verschillende redenen. Overstappen naar dagelijkse time-weighted return-berekeningen vereist enorme investeringen in systemen die dagelijks miljoenen portefeuilles moeten waarderen.
Het systeem creëert fundamentele ongelijkheid waarbij vermogende beleggers met geavanceerde kennis hun belastingdruk kunnen minimaliseren, terwijl doorsnee spaarders met automatische maandelijkse inleg de volle belasting betalen. Een spaarder die braaf elke maand via automatische incasso belegt, subsidieert feitelijk de slimme optimaliseerder die exact hetzelfde werkelijke rendement behaalt maar minder belasting betaalt.
Als de vermogensaanwasbelasting in 2028 van kracht wordt zonder aanpassingen, maakt deze optimalisatie het voor de belastingbetaler leuker, maar niet gemakkelijker. Financiële adviseurs zullen software ontwikkelen die automatisch optimale momenten voor transacties berekent. Banken zouden zelfs diensten kunnen gaan aanbieden voor ‘slimme belastingplanning’, wat feitelijk neerkomt op het systematisch uitbuiten van de zwakheden in de berekeningsmethode.
Zonder ingrijpen dreigt een mogelijk belastinglek van miljarden euro’s dat de geloofwaardigheid van de hele vermogensaanwasbelasting ondermijnt.
De oplossing is complex en ingrijpend. De overheid kan dagelijkse waardering en time-weighted return verplichten, maar dit legt een zware last op financiële instellingen. Een alternatief is dat grenzen worden gesteld aan maandelijkse transacties, waarbij grote stortingen of onttrekkingen niet meetellen voor de rendementsberekening. Maar ook dat is veel te ingrijpend.
Zonder ingrijpen dreigt een mogelijk belastinglek van miljarden euro’s dat de geloofwaardigheid van de hele vermogensaanwasbelasting ondermijnt. Als beleggers massaal hun belasting kunnen verlagen door timing-trucs terwijl gewone spaarders volledig betalen, verdampt de politieke steun snel. Het is aan het nieuwe kabinet om dit probleem op te lossen.
De totale belastingopbrengst vergroten kan echter ook leuker en gemakkelijker. De belastingopbrengst gaat omhoog als de vermogensbelasting wordt afgeschaft. Het gevolg van zo’n maatregel is dat er geen prikkel meer is voor vermogenden om Nederland te verlaten. Een groot deel van de Europese landen hanteert immers geen of een veel lagere vermogensbelasting. Afschaffing creëert juist een prikkel om terug te keren naar Nederland. De investeringen en consumptie van deze groep zullen zorgen voor een hogere economische groei. De extra belastingopbrengst daarover is al snel voldoende om alle gemiste vermogensbelasting te compenseren. Gezien de complexiteit van dit onderwerp is dat leuker voor de Belastingdienst en leuker voor de belastingbetaler.
Han Dieperink is chief investment officer bij Auréus Vermogensbeheer. Hij was eerder in zijn loopbaan chief investment officer van Rabobank en Schretlen & Co.