Volgens de Raad van State kleven er zwaarwegende bezwaren aan het Box 3-stelsel dat de regering voorstelt, onder andere op het gebied van de uitvoering. Wat ook ontbreekt is een integrale visie op belasten van vermogen. De regering hanteert bij het voorstel het uitgangspunt van budgettaire neutraliteit. Dat betekent dat er in de periode 2027-2032 evenveel belastingopbrengst moet komen als in het huidige stelsel.
Naast de uitvoerbaarheid, appelleert de Raad van State aan het ‘doenvermogen’ van belastingplichtigen en de eenvoud van het nieuwe stelsel. Een week na het advies van de Raad van State denkt de staatssecretaris nog na over een oplossing. Hij zit echter klem: het oude stelsel is door de rechter onrechtmatig verklaard, terwijl het nieuwe stelsel te complex is om in te voeren. Dit kost de staatskas miljoenen zolang een nieuwe Box 3-heffing uitblijft.
De heffing op Box 3 kost de overheid veel geld. Jaarlijks wordt er in theorie iets meer dan 4 miljard euro opgehaald met het huidige stelsel, maar dat is een bruto cijfer. Als naar de heffingskosten wordt gekeken dan wordt de Box 3-heffing voor zowel overheid en maatschappij een steeds duurdere belasting. Er moet zelfs geld bij.
Niet alleen moeten steeds meer schaarse belastingambtenaren tijd vrijmaken voor deze belasting, er wordt ook steeds meer informatie gevraagd van de burger en van financiële partijen die gegevens moeten doorgeven aan de fiscus. De onduidelijke wetgeving zorgt bovendien voor veel klachten en juridische procedures. En dan zijn de vele miljarden aan herstelbetalingen uit eerdere jaren nog niet meegenomen.
Het vestigingsklimaat voor vermogenden verslechtert door de complexe en stijgende Box 3-heffing. Ook op deze manier kost Box 3 geld. In grote delen van de wereld heft men helemaal geen belasting op vermogen, of alleen bij hogere drempels en lagere tarieven. Het aantal landen dat in Europa belasting op vermogen heft, is zelfs op één hand te tellen.
Een alternatieve belasting is de belasting op inkomen uit vermogen, zoals wij die in de vorige eeuw in het bronnenstelsel ook hadden. Toen waren de inkomsten uit de bron (het vermogen) belast, maar waren de kosten ter verwerving van de bron (waaronder de betaalde rente en zelfs het lidmaatschap van de VEB) aftrekbaar. Vermogenden kunnen gaan en staan waar ze willen. De laatste tijd is Dubai populair en de inwoners daar betalen geen enkele belasting.
De opbrengst van Box 3 is minder dan een half procent van het Nederlandse bbp van circa 1.000 miljard. Gezien het huidige tarief gaat het om honderden miljarden aan particulier vermogen dat wordt belast. In de oorspronkelijke Box 3-heffing werd al het vermogen tegen een indirect fictief percentage belast, maar in het nieuwe stelsel werkt de Box 3-heffing sturend. Als investeerders meer risico nemen, dan worden ze zwaarder belast. Wie daarentegen geen risico loopt, hoeft minder belasting te betalen.
Kennelijk ziet de overheid risico nemen als iets dat moet worden tegengegaan. Ga niet beleggen, maar sparen. Het is beter geld op te potten, dan het aan het werk te zetten, is de boodschap. Dat is vreemd, want elders probeert de overheid bedrijven te laten investeren. De overheid investeert zelf ook het nodige geld in de economie. Kennelijk weet de overheid het op investeringsgebied beter dan de markt.
Veel vermogende Nederlanders zijn in de afgelopen jaren Nederland ontvlucht. Sommige politici doen daar lacherig over. Die mensen zijn zo rijk, dat een beetje vermogensrendementsheffing toch ook niet meer uitmaakt, zo stellen ze. Wat ze vergeten is dat vermogenden niet zo rijk zijn geworden door laconiek om te gaan met geld. Bovendien is over dat geld al meerdere keren belasting geheven van hardwerkende Nederlanders, ergens houdt het toch een keer op. Als al die mensen zouden terugkeren naar Nederland dan is alleen hun bijdrage aan het bbp voldoende om veel meer belasting op te halen.
Gemiddeld gaat circa 40 procent van het bbp in Nederland naar de belastingdienst, dus eenmalig 1 procent economische groei is voldoende om een eventueel verlies van de Box 3-heffing te compenseren. Ook andere vermogenden uit de Europese Unie zijn welkom, want er is immers sprake van vrij verkeer van personen en kapitaal, toch?
De enige oplossing voor Box 3 die budgettair neutraal is, is ook de meest simpele en de meest eenvoudige oplossing. Dat is het afschaffen van Box 3. De extra impuls vanuit die honderden miljarden aan vermogen op de Nederlandse economie is al snel voldoende om de economie eenmalig met 1 procent te laten groeien. Met het vermogen van terugkerende vermogende Nederlanders en andere vermogende Europeanen er bij gaat het al snel om meerdere procenten groei, dus om een veelvoud van de oorspronkelijke belastingopbrengst. Dat zou bijvoorbeeld betekenen dat elk gezin dat bij de voedselbank loopt, jaarlijks een vergoeding zou kunnen krijgen van 10.000 euro.
Ook scheelt zo’n maatregel veel werk voor de schaarse belastingambtenaren. Die hebben nu al te weinig mensen, zo blijkt ook wel uit de ruime vertraging in de toeslagenaffaire. Een oplossing voor de voedselbanken en de toeslagenaffaire — daar kan toch geen politicus tegen zijn? Bovendien kunnen ze altijd stellen dat het moet van Brussel. De afschaffing van Box 3 past immers uitstekend binnen het plan van Draghi: minder regels en meer investeren.
Han Dieperink is chief investment officer bij Auréus Vermogensbeheer. Hij was eerder in zijn loopbaan chief investment officer van Rabobank en Schretlen & Co.