Op de grote verzoendag van 1973 werd Israël aangevallen door Syrië, Egypte, Marokko, Irak, Algerije, Koeweit en Saoedi-Arabië. Tijdens de oorlog kwam het tot een olieboycot die leidde tot de eerste oliecrisis. In korte tijd verdrievoudigde de olieprijs.
Daarmee vormde deze oorlog een keerpunt voor de snelle westerse economische groei na de Tweede Wereldoorlog. De Jom Kippoer-oorlog werd vooral gevoerd met tanks. De strijd in de Oekraïne heeft laten zien dat tanks eigenlijk een wapen zijn uit een vorige oorlog, wapens die met drones eenvoudig kunnen worden vernietigd. Het is tegenwoordig allemaal te volgen via sociale media. Die sociale media spelen ook een hoofdrol in het moderne terrorisme. Dat was eerder al te zien bij Islamitische Staat en nu ook bij de onmenselijk wrede aanvallen van Hamas op Israëlische burgers.
De oorlog in Oekraïne heeft ook geleerd dat de kosten om oorlog te voeren in snel tempo zijn gedaald. Het Israëlische leger mag dan technisch superieur zijn, dit blijkt geen garantie voor stabiliteit. De grote vraag is nu of ook de aanslagen van afgelopen weekeinde opnieuw een keerpunt zullen zijn voor de wereldeconomie.
Harde reacties na verrassingsaanvallen
Er worden al vergelijkingen getrokken met de aanslagen van 11 september 2001 en Pearl Harbour. Ook dit was een verrassingsaanval. De beroemde Israëlische inlichtingendiensten zagen deze aanval niet aankomen. Zelfs de Amerikanen waren verrast, terwijl die juist in Oekraïne over de beste inlichtingen leken te beschikken.
Mogelijk dat de beveiliging van het land in slaap is gesust door de aanwezigheid van de Iron Dome. Waarschijnlijk ging Israël er van uit dat Hamas het niet zou aandurven om het land binnen te vallen. Niets is zo gevaarlijk als het onderschatten van de tegenstander. Doordat de aanval een volslagen verrassing is, is er ook een grotere noodzaak om hard te reageren, net als na de aanvallen van 11 september en de aanval op Pearl Harbour, al was het alleen maar vanwege de enorme scheur in het imago.
Niet reageren is geen optie
Gelet op de vele honderden doden en duizenden gewonden kan Israël ook niet anders dan nog harder reageren. Niet reageren op zo’n aanval is simpelweg geen optie. Dat zou geen enkele Israëlische regering overleven. Netanyahu heeft aangegeven dat het een lange oorlog zal zijn, gericht op de vernietiging van Hamas. Dat harde optreden is helaas ook de enige manier om Hamas en vergelijkbare organisaties af te schrikken. Praten heeft geen enkele zin.
Waarschijnlijk zal de reactie van Israël vele weken, zo niet maanden in beslag nemen. Het is onvermijdelijk dat er gedurende de gevechten in Gaza een veroordeling zal volgen uit delen van de Arabische wereld. Israël zal voorlopig geen enkele concessie meer willen doen aan de Palestijnen en dat was wel onderdeel van de eerdere vredesbesprekingen met Saudi-Arabië.
Wereldwijde polarisatieDe aanslagen zorgen ook tot ver buiten de landsgrenzen van Israël voor een verdere polarisatie. In Egypte zijn Israëliërs gedood bij een aanslag. Joden en Arabieren gaan in verschillende Amerikaanse steden met elkaar op de vuist. In Sydney werd het Opera House aangevallen door Arabieren omdat daarop de Israëlische vlag werd geprojecteerd. Ook in Europa worden synagoges en Joodse scholen extra bewaakt. Ondertussen vieren tegenstanders van Israël wereldwijd feest na de aanvallen van Hamas en door toeterend rond te rijden met pro-Palestijnse vlaggen.
De rol van Iran
Deze aanslag was niet mogelijk geweest zonder de steun van Iran. De kans bestaat dat Israël niet alleen het gevecht aangaat met Hamas en Hezbollah, maar ook Iran wil raken met als bijkomend risico dat de export van olie vanuit de Perzische Golf deels stil komt te liggen. Het is maar de vraag of Saoedi-Arabië dan bereid is om extra olie op te pompen. Iran is nog altijd bezig om een atoombom te ontwikkelen en zoiets is een directe bedreiging voor de staat Israël. Het land komt er openlijk voor uit dat het uit is op de vernietiging van de staat Israël. Er is jarenlang gewerkt aan een nucleaire deal met de Amerikanen, maar die gaat er in deze situatie voorlopig niet komen.
Onder Trump daalde de Iraanse olieproductie tot ongeveer 500.000 vaten. Onder Biden is de Iraanse olie-export met ten minste 1 miljoen vaten per dag toegenomen. Mogelijk dat sancties richting Iran weer 1 tot 1,5 miljoen vaten per dag afromen van de wereldwijde olieproductie. Dan kan de olieprijs verder stijgen. Er zit toch al niet zoveel lucht tussen vraag en aanbod op de oliemarkten. In de Verenigde Staten staat de strategische petroleumreserve op een historisch dieptepunt.
Uitslag Amerikaanse verkiezingen
Verder bestaat het risico dat dit in de Verenigde Staten de Democraten raakt. Biden stond al onder druk, omdat hij te soft was tegen met name Iran. Nu lijkt hij op het verkeerde paard te hebben gewed. Met de verkiezingen in het vooruitzicht zullen Arabische landen ook niet echt naar Biden willen luisteren als hij vraagt om meer olie te produceren, mocht het komen tot sancties richting Iran, want na de Amerikaanse sancties richting China en Rusland, zijn zware sancties richting Iran onvermijdelijk. Daarmee komt een recessie in de Verenigde Staten nog voor de verkiezingen nog dichterbij. In een nek-aan-nek race tussen Trump en Biden kan dat net de doorslag geven.
Han Dieperink is chief investment strategist bij Auréus Vermogensbeheer. Hij was eerder in zijn loopbaan chief investment officer van Rabobank en Schretlen & Co.