De beurs voorspellen is moeilijker dan het voorspellen van het weer. Dat komt omdat de mens geen invloed heeft op het dagelijkse weer.
Die menselijke invloed is er wel op het klimaat, maar dat is een discussie voor een andere keer. Ik vergelijk het voorspellen van de beurs meestal met het voorspellen van het weer in Canada. Als het koud is in Canada, dan kun je een jas aantrekken, maar daarbuiten blijft het even koud. Maar als de Canadese aandelenmarkt daalt, dan wordt dat op een gegeven moment gesignaleerd door value-beleggers die Canadese aandelen kopen. Daardoor begint de Canadese beurs te stijgen en momentum-beleggers nemen daarna al snel het stokje over. Op een gegeven moment is daardoor de Canadese aandelenmarkt overgewaardeerd.
Als het weer te voorspellen is met het chaos-model, dan is de aandelenmarkt te voorspellen met het chaosmodel waarin ook ruimte is voor de menselijke psychologie en dat maakt het wel erg ingewikkeld. Nu is het chaos-model vooral een verklarend model, maar wellicht komen we nog eens zo ver met de rekenkracht van computers dat we hier meer inzicht in krijgen. Warren Buffett heeft het mooi samengevat met zijn uitspraak dat de beurs zich op korte termijn zal gedragen als een stemmachine, maar op lange termijn als een weegmachine.
Op lange termijn wordt de ontwikkeling van de beurs bepaald door fundamentele factoren als economie, liquiditeit en waardering. Op de lange termijn groeien winsten in lijn met de economie en iedereen kent wel de lange termijn grafieken dat aandelen uiteindelijk de onderliggende winst per aandeel volgen.
Liquiditeit is brandstof voor de beurs
Een vaak onderschatte factor is de factor liquiditeit. Liquiditeit is de brandstof voor de beurs en zonder liquiditeit ontstaan er ook geen zeepbellen. Liquiditeit komt normaal van commerciële banken, maar wordt tegenwoordig steeds meer bepaald door centrale banken. Dat is ook de reden dat beleggers tegenwoordig nauwgezet centrale banken volgen. Nu zijn schommelingen in de economie en de liquiditeit vooral van invloed op de wat kortere termijn. Een recessie heeft invloed op het rendement voor de komende jaren, maar nauwelijks invloed op lange termijn rendementen. De liquiditeit kan uitbundig zijn op korte termijn of juist heel erg krap, maar op lange termijn moet ook liquiditeit meegroeien met de economie.
De enige factor die een grote en wellicht allesbepalende invloed heeft op de lange termijn is waardering. Als de waardering heel erg hoog is dan wordt het bijzonder lastig om op lange termijn met een bepaalde beleggingscategorie een bovengemiddeld rendement te behalen. Is de waardering heel erg laag, dan is dat bijna een garantie voor een bovengemiddeld rendement op lange termijn. De prijs die je betaalt, is wat je rendement bepaalt. De weegmachine van Warren Buffett kijkt op lange termijn naar deze fundamentele factoren.
Op korte termijn is de markt echter een stemmachine. Voor lange termijnbeleggers is dat niet veel meer dan ruis. De beurs wordt op korte termijn vooral bepaald door sentiment. Toch is ook Warren Buffett is niet ongevoelig voor dat sentiment. Hij gebruikt sentiment alleen als contra-indicator. Vandaar zijn uitspraak: ‘Wees angstig als anderen gretig zijn en gretig als anderen angstig zijn’. Wat dat betreft moet volatiliteit ook niet gezien worden als risico, maar als kans. Het is feitelijk de enige bron van alfa, omdat het er voor zorgt dat aandelen laag kunnen worden gekocht en hoog worden verkocht.
Bull-market-correctie
Volgens Keynes is dat nog niet zo eenvoudig. Markten kunnen langer irrationeel blijven dan jij en ik solvabel. Toch zijn er momenten dat de beurs door sentiment wat te ver vooruit is gelopen op de fundamenten en dat het tijd is om even stoom af te blazen. Wat dan volgt is een bull-market-correctie. Typisch een correctie van een procent of tien en eigenlijk heeft het geen nut om die te proberen te voorspellen. Je maakt immers twee keer kosten en loopt de kans de verder opgaande aandelenmarkt te missen. Toch proberen velen de markt wel te timen, maar er gaat meer geld verloren met het voorspellen van de correctie dan met de daadwerkelijke correctie zelf. In een bull-market-correctie is er fundamenteel ook niets gewijzigd, alleen het sentiment.
Alleen in een bear-market-correctie zijn er fundamentele verschuivingen en het venijn van een bear-market kan zo groot zijn dat de meeste beleggers wel moeten reageren. Waarschijnlijk is dat ook de reden dat value-beleggen een bovengemiddeld rendement blijft opleveren. De value-cyclus is namelijk niet fijn om als belegger mee te maken. Op de bodem van die cyclus is het bijna onvermijdelijk dat je baas of je klant naar je toe komt en zegt dat we moeten stoppen met value-beleggen. Zo bleven er na de dotcom-hype nauwelijks nog value-beleggers over.
Er zijn verschillende indicatoren die sentiment meten. Nu is sentiment veel meer geschikt als indicator voor een bodem in de beurs dan voor het bepalen van de top. Negatief sentiment is veel viraler dan positief sentiment en concentreert zich daarom vaak in een scherpe daling in korte tijd. Die scherpe daling zorgt er voor dat iedereen negatief wordt, zodat daarna de beurs kan stijgen. De markt is dan schoon. Positief sentiment kan veel langer aanhouden, omdat het zichzelf blijft voeden. Er komen nieuwe toetreders en telkens weer is het verbazingwekkend hoe lang en hoe ver de beurs dan kan stijgen. Probeer maar eens de piek van een zeepbel te voorspellen.
Sentiment
Dit jaar wordt de markt niet bepaald door fundamentele factoren. Wie op basis van waardering, liquiditeit en economie keuzes had gemaakt, is bijna onherroepelijk veroordeeld tot een matig of zelfs negatief rendement. De eerste jaarhelft werd het rendement vooral bepaald door sentiment, namelijk de enthousiaste reactie op de mogelijkheden van kunstmatige intelligentie. Een kleine groep aandelen bepaalde daardoor het totale rendement op de aandelenmarkt.
Nu is kunstmatige intelligentie wel degelijk een belangrijke ontwikkeling. Het is ook onderdeel van de Cambrische explosie aan nieuwe technologische mogelijkheden, iets waarin ik in het verleden wel vaker aandacht heb besteed en ook in heb geïnvesteerd onder de noemer van het robotica-thema en de semiconductorsupercyclus. Kunstmatige intelligentie is echter niet nieuw en zal ook op korte termijn de wereld niet veranderen. Dus na de piek in deze hype volgt onvermijdelijk een fase van bezinning.
Eind juni stond de VIX even beneden de 13. Dat is een indicator dat het sentiment wel erg positief is geworden. Opvallend genoeg staat de tegenhanger van de VIX, de MOVE, veel hoger, wat pleit voor obligaties. Verder zijn er verschillende sentimentsindicatoren die door beginnen te slaan in het extreem positieve, dus contrair gezien is dan de tijd rijp voor een correctie. Zie bijvoorbeeld de Goldman Sachs sentiment indicator of de Sentiment Survey van de American Association of Individual Investors. Ook de Fear & Greed index die te vinden is op CNN slaat inmiddels door naar Extreme Greed. Het lijkt er dus op dat beleggers op korte termijn wat te ver voor de fanfare uitlopen.
De markt lijkt klaar voor een correctie, alleen jammer dat het weinig zinvol is om daar wat mee te doen. Correcties horen nu eenmaal bij beleggen. Dat is de reden dat beleggers in aandelen op lange termijn een veel hoger rendement krijgen dan spaarders.
Han Dieperink is chief investment strategist bij Auréus Vermogensbeheer. Hij was eerder in zijn loopbaan chief investment officer van Rabobank en Schretlen & Co. Zijn bijdragen op Investment Officer verschijnen op dinsdag.