Het kabinet presenteert het nieuwe box 3-stelsel als dé oplossing voor alle problemen rondom vermogensbelasting. Maar wie de plannen goed bekijkt, ziet een systeem dat op fundamentele punten tekortschiet. Hier zijn de tien belangrijkste bezwaren die aantonen waarom dit nieuwe stelsel gedoemd is te mislukken.
1. Inflatie wordt volledig genegeerd
Het nieuwe systeem houdt geen rekening met inflatie – een fundamentele fout. Bij 8 procent inflatie en 8 procent nominaal rendement wordt u belast alsof u winst heeft gemaakt, terwijl uw koopkracht gelijk is gebleven. Bij hogere inflatie wordt u zelfs belast over reëel verlies. Een belegger die in 2022 8 procent rendement behaalde bij 10 procent inflatie, verloor 2 procent koopkracht, maar moet toch belasting betalen over de volledige 8 procent. Dit tast het eigendomsrecht fundamenteel aan.
2. Belasting over papieren winsten dwingt tot verkoop
Het systeem dwingt beleggers belasting te betalen over ongerealiseerde winsten die kunnen verdampen. Uw aandelenportefeuille stijgt bijvoorbeeld door een eindejaarsrally van 100.000 euro naar 160.000 euro, maar zakt begin het nieuwe jaar terug naar 120.000 euro. U krijgt toch een belastingaanslag over 60.000 euro vermogensaanwas en moet 20.000 euro belasting betalen – meer dan 15 procent van uw huidige portefeuille. U wordt gedwongen tot verkoop om een belastingschuld te voldoen over winst die er niet meer is.
3. De Belastingdienst kan het gewoonweg niet aan
De Raad van State was glashelder: te ingewikkeld voor zowel belastingbetalers als de Belastingdienst. Het kabinet erkent zelf dat er 900 extra mensen nodig zijn die er in 2028 niet zullen zijn. Bovendien zegt men rekening te houden met minder goede dienstverlening, beperkte mogelijkheden tot vooroverleg en onvoldoende toezicht in een periode van drie tot vijf jaar. Dit is een bekentenis van falen voordat het systeem zelfs maar is ingevoerd.
4. Nederland loopt internationaal compleet uit de pas
Geen van de twaalf door de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs onderzochte landen kent een vermogensaanwasheffing zoals Nederland die wil invoeren. Waar andere landen vermogenswinst belasten, gebeurt dat bij realisatie – niet over papieren winsten. Deze internationale isolatie zal fiscaal gemotiveerde emigratie in de hand werken naar landen als Cyprus, Dubai, Italië, Malta, Singapore of Zwitserland.
5. Economisch schadelijke prikkels
Het nieuwe stelsel creëert perverse prikkels die de Nederlandse economie schaden. Beleggen in aandelen wordt zwaarder belast dan bijvoorbeeld vastgoed, wat betekent dat er minder kapitaal beschikbaar komt voor het bedrijfsleven. Beleggers moeten ook nog eens regelmatig verkopen om belasting te betalen. Veel beleggers zullen proberen vermogen onder te brengen in de BV en er komt een duidelijk seizoenseffect. Minder liquide aandelen krijgen te maken met verkoopdruk in belastingperiodes.
6. Praktische onuitvoerbaarheid voor burgers
Voor 400.000 extra mensen wordt het invullen van de aangifte een nachtmerrie. Niet alle beleggingen zijn beursgenoteerd, niet alle beursgenoteerde aandelen zijn liquide te waarderen. Burgers met buitenlandse rekeningen, onroerend goed of niet-beursgenoteerde aandelen krijgen te maken met enorm toegenomen administratieve lasten. Bij life events zoals overlijden, emigratie of echtscheiding wordt de complexiteit onbeheersbaar. Mensen die nu zelf beleggen, zullen vanwege de complexiteit kiezen voor vermogensbeheer. De kosten daarvan zijn in het nieuwe stelsel aftrekbaar, dat dan weer wel.
7. Willekeurige en onlogische uitzonderingen
Waarom wordt vastgoed wel behandeld met een realiseringsstelsel, maar aandelen niet? Waarom krijgen startups een voorkeursbehandeling? Deze willekeurige keuzes maken het systeem onlogisch en manipulatiegevoelig. Het hybride karakter – vermogensaanwas voor aandelen, realisatie voor vastgoed – zorgt voor ongelijke behandeling zonder economische onderbouwing.
8. Onvoorspelbare belastinginkomsten voor de overheid
Voor de overheid brengt het systeem begrotingsrisico’s. Belastinginkomsten worden veel onvoorspelbaarder. In recessiejaren, wanneer de overheid juist zou moeten kunnen investeren, vallen de belastinginkomsten weg omdat vermogens dalen. Dit leidt tot pro-cyclisch begrotingsbeleid – precies wat je niet wilt. In 2021 gingen de beurzen omhoog, in 2022 weer omlaag. Hoe plan je daar een begroting op?
9. Stortingen en onttrekkingen: een administratieve hel
Het nieuwe systeem vereist nauwkeurige administratie van alle stortingen en onttrekkingen uit box 3. Elke euro die vanuit uw salaris (box 1) naar uw spaarrekening gaat, moet worden geadministreerd. Elke uitgave aan boodschappen moet worden bijgehouden. Voor effectenrekeningen moet worden geanalyseerd hoeveel stortingen en onttrekkingen er hebben plaatsgevonden. Dit is voor particulieren een bijna ondoenlijke opgave.
10. Het echte probleem wordt niet aangepakt
De algemene kritiek is dat er weinig of niets aan het echte probleem wordt gedaan: dat vermogenden relatief weinig en werkenden relatief veel belasting betalen in Nederland. Het is veel erger. Investeren is een nuttige bezigheid, maar in dit stelsel zorgen bovenstaande punten dat de netto belastingopbrengst daalt en niet stijgt. De enige oplossing is dat werkenden relatief nog meer belasting gaan betalen.
Conclusie
Het nieuwe box 3-stelsel is gedoemd te mislukken omdat het voorbijgaat aan economische realiteit, praktische uitvoerbaarheid en internationale praktijk. In plaats van deze complexe constructie hadden we moeten kiezen voor een eenvoudig realiseringsstelsel: belasting heffen wanneer winst daadwerkelijk wordt gerealiseerd, gecorrigeerd voor inflatie. Of een werkelijk eenvoudig forfaitair systeem met realistische rendementen. Nog beter voor de economie en ook veel beter voor de totale belastingopbrengst is het simpelweg afschaffen van box 3.
Dit zal de economische groei versnellen en als gevolg daarvan de totale belastingopbrengst verhogen. Wie belasting heft over inkomsten die er niet zijn, ondermijnt niet alleen het vertrouwen in ons belastingstelsel, maar ook de concurrentiepositie van Nederland als geheel.
Han Dieperink is chief investment officer bij Auréus Vermogensbeheer. Hij was eerder in zijn loopbaan chief investment officer van Rabobank en Schretlen & Co.