De recente stijging van de rente zorgt voor onrust op de financiële markten. Op zich is dat vreemd, want de rentestijging lijkt vooral een gevolg te zijn van het uitblijven van de recessie.
Vreemd genoeg stijgt de rente op een moment dat de kans op een recessie aan het toenemen is. De krimpende geldhoeveelheid, de inverse rentecurve en de afnemende bereidheid van banken om krediet te verstrekken zijn bij elkaar voldoende om zo’n recessie te veroorzaken. Mogelijk dat de markt ook vreest voor een financieel ongeluk. Met de koersval in Treasuries neemt de kans op de voortzetting van de Amerikaanse bankencrisis toe. Ook Chinese vastgoedontwikkelaars staan weer volop in de belangstelling. Van de marktkapitalisatie van Altice is nog maar 1,5 miljard euro over, maar er staat nog wel 60 miljard euro schuld uit. Maar de echte grote financiële ongelukken worden bijna altijd veroorzaakt door de slang die je niet ziet. Nog even wachten dus.
De reële rente stijgt
De rentestijging is niet het gevolg van oplopende inflatieverwachtingen. Inflatiecijfers verrassen het hele jaar al in positieve zin en bijna alles duidt er op dat de inflatie de komende maanden verder zal dalen. Dat betekent dus dat de reële rente stijgt. In de Verenigde Staten is die nu ongeveer 200 basispunten positief en dat is veel hoger dan de reële evenwichtsrente of neutrale rente die op ongeveer 50 basispunten ligt.
Althans dat zou die moeten zijn volgens het model van de Federal Reserve van New York. Op zo’n moment zou de economie moeten worden geremd, maar volgens GDPnow van de Federal Reserve Bank of Atlanta groeit de Amerikaanse economie dit kwartaal met. Maar liefst 5,8 procent. Dat duidt er op dat de evenwichtsrente of R* veel hoger zou liggen dan 0,5 procent.
Hogere structurele groei
Bij een hogere structurele economische groei hoort een hogere rente. De structurele groei van de economie heeft ruwweg twee oorzaken: productiviteit en demografie. Nu is het meten van productiviteit al jarenlang een groot probleem. Dankzij de technologische ontwikkelingen is die productiviteit overal om ons heen zichtbaar, behalve in de statistiek. Mogelijk dat er veel tijd verloren gaat aan Gangnam Style filmpjes op Youtube of gaat de aandacht van veel gebruikers voortdurend naar Tiktok, maar daar staat tegenover dat de productiviteitspotentie van kunstmatige intelligentie enorm is. Probeer echter de productiviteit van gratis apps maar eens te meten.
Demografisch zijn er weinig redenen voor een structureel hogere rente. De bevolkingsgroei neemt in veel landen juist af. Er is wel een grote stroom vluchtelingen, maar het duurt geruime tijd voordat die onderdeel zijn van de productieve beroepsbevolking. In de Verenigde Staten daalt het aantal immigranten per jaar, dat begon al ruim voor corona. De gemiddelde Mexicaanse vrouw krijgt tegenwoordig veel minder kinderen dan voorheen. Dat wordt maar deels gecompenseerd door immigranten uit andere Zuid-Amerikaanse landen.
Minder aanbod, meer vraag
Het kan natuurlijk ook zijn dat de rente stijgt omdat er minder wordt gespaard. Elke schuld is immers iemand anders zijn bezit. Lange tijd was de babyboomgeneratie volop aan het sparen voor het pensioen en dat heeft de rente sinds de jaren tachtig gedrukt. Inmiddels gaat die generatie met pensioen en het ontsparen is ook nog eens versneld door corona. Die generatie is aan het ontsparen, terwijl de schulden oplopen.
Meer vraag en minder aanbod zorgt dan al snel voor een hogere rente. Ook is het mogelijk dat er simpelweg meer investeringsmogelijkheden concurreren om dezelfde pot geld. Overheden investeren volop, bijvoorbeeld voor de energietransitie of om de afhankelijkheid van Aziatische chips te reduceren. Bedrijven hebben jarenlang nauwelijks geïnvesteerd, maar moeten nu wel door het tekort aan personeel, door deglobalisering en ook bedrijven worden geconfronteerd met de energietransitie. Wel gaan investeringen tegenwoordig minder lang mee, waardoor ze sneller worden afgeschreven. Daarmee worden bedrijven minder gevoelig voor de rente. Het is wel de vraag of al deze ontwikkelingen op zo’n korte termijn al veel invloed hebben of dat het meer iets is voor de komende jaren. Mogelijk dat er ook een termijnstructuur is van de evenwichtsrente.
Evenwichtsrente met een kleine opslag
Centrale banken proberen nu met een actief rentebeleid de economie te sturen. Het probleem echter is dat een te lage rente zorgt voor zeepbellen, voor zombie-bedrijven, voor minder innovatie, minder productiviteit en daardoor voor minder economische groei. Bij een te hoge rente wordt er juist onvoldoended geïnvesteerd en wordt de economie al snel in een recessie gedrukt.
Het ideale niveau voor de beleidsrente is een niveau net boven de evenwichtsrente. In zo’n situatie zullen bedrijven die traag groeien, tot aan het niveau van de economische groei geen behoefte hebben aan extra krediet door de kosten van dat krediet. Bedrijven die om welke reden dan ook sneller groeien dan de markt kunnen die kredietkosten wel betalen. Als zodanig wordt innovatie en daarmee ook productiviteit beloond. De grote vraag blijft dan wel op welk niveau de evenwichtsrente nu staat.
Han Dieperink is chief investment strategist bij Auréus Vermogensbeheer. Hij was eerder in zijn loopbaan chief investment officer van Rabobank en Schretlen & Co. Zijn bijdragen op Investment Officer verschijnen op dinsdag.