De centrale vraag voor pensioenfondsen bij het bepalen van hun beleggingsbeleid luidt “Hoe houd je stand in een onnatuurlijke situatie?” En is het in die denkrichting het bijvoorbeeld verstandig om de veiligheid van goud op te zoeken of om meer in cash aan te houden.
Dit zegt Lex Hoogduin (op archiefbeeld), hoogleraar Economie van complexiteit en onzekerheid in financiële markten aan de Rijksuniversiteit Groningen in een gesprek met Fondsnieuws. Dit gesprek vond plaats na zijn toespraak, vorige week, op het jaarcongres van de Pensioenfederatie.
‘De daling van de rente moet tot stilstand komen, want het huidige niveau is onhoudbaar laag’, zegt Hoogduin die vind dat het op deze voet niet kan doorgaan. Hij refereert aan de visie van de Duitse econoom Rüdiger Dornbusch, die stelt dat ‘wat onhoudbaar is stopt’.
Net als de oorzaak van die negatieve rente, die volgens de hoogleraar in het beleid van de ECB besloten ligt, zoekt hij ook hier de oplossing: ‘De ECB, en in het bijzonder Christine Lagarde (de aanstaande president van de ECB, red), moet ervan overtuigd worden dat het huidige instrumentarium van de Bank aan een evaluatie toe is.’
Asymmetrisch beleid ECB
Hoogduin meent dat de ECB uit het fuik moet zien te komen waar het door eigen toedoen in is beland. Het asymmetrische beleid sinds de crisis van 2008, waarin het beleid snel werd verruimd als het tegenzat, maar dat het verzuimde te normaliseren zodra het beter ging, heeft er volgens hem toe geleid dat we zijn waar we nu zijn. Hoe eerder dit stopt des te beter het is. Maar dat zal volgens Hoogduin onvermijdelijk met een nieuwe crisis gepaard gaan.
‘Tot die tijd is het is voor pensioenfondsen zaak om zich te realiseren dat als de correctie zich aandient, het sneller kan gaan dan men nu wellicht denkt. En dat is belangrijk om in het achterhoofd te houden bij beleggingsbeslissingen.’
Alle beslissingen moeten daarom in het teken staan van het robuuster maken van de portefeuille. Dus hoewel staatsobligaties tot nu toe mooie koerswinsten hebben laten zien, pleit Hoogduin ervoor om minder te beleggen in deze categorie. Daarnaast vindt hij het verstandig om meer risicovolle aandelen te mijden en in plaats daarvan bijvoorbeeld de veiligheid van goud op te zoeken. Een andere mogelijkheid is het aanhouden van cash. ‘Het levert misschien niks op, maar het kost ook niet veel’, oordeelt Hoogduin.
‘Financiële repressie’
De economische situatie legt daarnaast bloot wat de nadelen voor het huidige pensioensysteem zijn. Het is voor pensioenfondsen niet langer houdbaar om deelnemers een redelijk pensioen uit te keren. Het zorgt voor een rendementsvraagstuk waarin ze beperkt worden door restricties ten aanzien van het type beleggingen waarin zij kunnen beleggen. Een vorm van ‘financiële repressie’, stelt Hoogduin.
‘De parameters waarop pensioenfondsen beleid baseren geven geen juist kompas meer. Deze zijn namelijk gebaseerd op het verleden, maar passen niet meer in de huidige tijd.’ Dit zorgt voor de roep om drastische wijzigingen, maar daar moeten we volgens de hoogleraar tegelijkertijd ook niet teveel van hebben in de huidige situatie.
De overgang naar een ander stelsel is wat hem betreft ook niet aan de orde. Want, zegt Hoogduin, één van de basisgedachten in de Nederlandse maatschappij is nog altijd dat sparen een deugd is. Hij pleit dan ook voor het behoud van het kapitaaldekkingsstelsel: ‘We hebben ook investeringen nodig in de economie en om deze te kunnen doen, moet er gespaard worden.’