Het provisieverbod voor beleggingsondernemingen is nu een ruim half jaar van kracht. Toezichthouder AFM is positief over hoe het tot nu toe gaat. Het verbod wordt goed nageleefd, maar er zijn nog wat open eindjes.
Dat zeggen Tim Mortelmans, hoofd toezicht op financiële ondernemingen, en toezichthouder Pieter Wind van de AFM in gesprek met Fondsnieuws.
‘Het doel van het provisieverbod was potentiële perverse prikkels bij distributeurs weg te halen. Dat die prikkels weg zijn, is goed.’
Op de hoogte van verbod
Uit de Consumentenmonitor van de AFM, die binnenkort gepubliceerd wordt, blijkt dat acht op de tien ondervraagden op de hoogte is van het provisieverbod.
‘Dat is goed nieuws’, zegt Mortelmans. ‘Wil je dat mensen zich meer bewust zijn van de kosten van iets, dan moeten ze eerst beseffen dat iets wat kost. Heb je dat inzicht, dan ontstaat ook meteen een prikkel kosten met elkaar te gaan vergelijken.’
De perceptie van de klant is dat advies duurder is geworden, zegt Mortelmans. ‘Maar wij hebben niet die indruk. De tendens is dat de kosten binnen de fondsen met ruwweg 50 basispunten zijn gedaald en dat de kosten van de distributie daarmee omhoog zijn gegaan.
De klant is dus ongeveer gelijk uit. Onze verwachting is echter wel dat er alsnog wat prijsdruk zal ontstaan doordat kosten beter inzichtelijk worden.’
Vergelijkende kostenmaatstaf
De Nederlandse Vereniging van Banken heeft onlangs gezegd vanaf volgend jaar de zogenoemde vergelijkende kosten maatstaf (VKM) te gaan publiceren.
Deze bevat de kosten van de bank plus de lopende kosten van de fondsen zoals die vermeld staan in de factsheets van de beleggingsfondsen waarin belegd wordt. Mortelmans: ‘Dit is nog niet perfect, maar dit is wat mij betreft een enorme stap vooruit.’
Vraag je mensen hoeveel ze betalen, dan weten ze dat namelijk niet, zegt hij. Banken gaan nu vooraf communiceren hoeveel iemand met een bepaald profiel gemiddeld kwijt zal zijn aan fondskosten.
‘De gerapporteerde fondskosten bevatten nog niet alle kosten, maar wel een flink deel en klanten blijken deze niet zelf te kunnen vinden. We moeten dan later nog toe naar het ook vermelden van de ingehouden transactiekosten, naar het geven van inzicht op individueel niveau en niet alleen vooraf, maar ook achteraf’, zeggen Wind en Mortelmans.
Niet ineens van 0 naar 100
Mortelmans: ‘Je kunt niet in een keer de stap van 0 naar 100 zetten. Banken hebben nu eenmaal echt te maken met ingewikkelde IT-systemen, en ik weet dat het geen excuus is, maar er komt nu eenmaal veel op ze af momenteel.’
Van verschillende kanten zijn het afgelopen half jaar en daarvoor geluiden gekomen dat klanten doordat zij moesten gaan betalen voor beleggingsadvies, hebben besloten de bank dan maar alles voor hen te laten doen of juist helemaal geen gebruik meer te maken van een adviseur en zelf te gaan beleggen.
De AFM is momenteel nog bezig met het verzamelen van data over de daadwerkelijke verschuiving van adviesklanten naar beheer of execution only. Hierover wordt na de zomer meer bekend.
Advise gap
Of er nu veel mensen geen advies meer krijgen, terwijl ze hier wel behoefte aan hebben, is nog lastig te zeggen, vindt de AFM.
‘Er vindt ook opschoning plaats’, zegt Mortelmans. ‘Sommige families hadden zes beheer- of adviesrekeningen en zeggen nu: schrap er maar een paar. Dan is het niet erg. Voor sommige andere klanten is dat het wel. De vraag is wat erop de markt gaat komen om aan de adviesbehoefte van deze klanten te voldoen.’
De AFM heeft partijen de afgelopen tijd verschillende malen opgeroepen met innovatieve ideeën te komen, bijvoorbeeld voor het bedienen van klanten die een te kleine beurs hebben om voor advies in aanmerking te komen.
Mortelmans: ‘Ik heb al vaker gezegd dat er wat mij betreft een grijs gebied zit tussen execution only en advies. Wij nodigen partijen uit om in dat gat te springen. Wat ons betreft is dat niet heel spannend, maar veel partijen denken daar anders over. Wij nodigen ze daarom van harte uit met ons over hun ideeën te komen praten.’
Op de vraag of er op dit vlak momenteel genoeg gebeurt, antwoordt Mortelmans dat er veel partijen zijn die op dit moment ideeën aan het uitwerken zijn.
Verschraling
Andere mogelijke gevolgen van het provisieverbod waar veel over gesproken is, zijn een verschraling van het fondsaanbod en een toename van het aantal huisfondsen.
‘Natuurlijk zijn er fondsen die niet omgezet zullen worden naar een rebatevrije shareclass, zegt Mortelmans daarover, maar op dit moment is al meer dan 90 procent omgezet. Blijft dit zo dan is er volgens hem geen man over boord omdat er genoeg goede fondsen overblijven.’
Een huisfondsenprobleem is er volgens hem ook niet. ‘Er zijn haast geen partijen meer die huisfondsen hebben’, zegt hij.
Op de vraag of en zo ja in welke vorm fund of mandates zijn toegestaan, studeert de toezichthouder nog, zo meldde Fondsnieuws onlangs.
‘Wat ik heel positief vind’, concludeert Mortelmans, ‘is dat partijen ons weten te vinden’. ‘Ze komen naar ons toe met allerlei vragen over of dingen wel of niet in de letter en geest van de wet passen.’
Als gevolg hiervan heeft de AFM nog geen boetes op hoeven leggen voor overtredingen van het provisieverbod. ‘Dat wil overigens niet zeggen dat er niet een paar partijen zijn geweest die na bericht van ons hun plannen hebben moeten aanpassen.’