Europese beleggers investeren steeds meer risicodragend kapitaal in de Amerikaanse economie, terwijl juist de Europese economie daar de komende jaren ernstig behoefte aan heeft. Van elke euro die een Europese belegger in aandelen stopt, komt inmiddels gemiddeld meer dan 70 procent in de Verenigde Staten terecht.
Op die ontwikkeling vestigde de Autoriteit Financiële Markten (AFM) donderdag de aandacht bij de presentatie van Trendzicht 2025, de jaarlijkse analyse van de financiële sector. In een apart rapport naast Trendzicht 2025 analyseert de toezichthouder de verschillen in aantrekkelijkheid tussen de Europese en Amerikaanse kapitaalmarkten. Achtergrond is de doelstelling van de EU om een sterke Europese kapitaalmarktunie te bouwen, met geharmoniseerde wet- en regelgeving, met lagere kosten en mogelijk met een eigen infrastructuur. Momenteel leunt de financiële sector zwaar op in Londen en de VS gevestigde vitale infrastructuur, zoals clearing-huizen.
Een bloeiende Europese kapitaalmarkt(unie) zal kunnen bijdragen aan meer beleggingen in de Europese economie, zo stelde AFM-bestuurder Hanzo van Beusekom bij de presentatie. En dat is hard nodig, want de Europese Unie heeft jaarlijks rond de 750 miljard euro nodig aan extra investeringen nodig, aldus de Europese Commissie onlangs. Op het programma staan onder meer de energietransitie, de ontwikkeling van digitale technologie en het vergroten van defensie- en veiligheidscapaciteit.
‘Een Europese kapitaalmarktunie gaat dat natuurlijk niet meteen realiseren. We weten heel goed dat aan veel meer voorwaarden moet worden voldaan, willen beleggers de Europese economie net zo aantrekkelijk gaan vinden als de Amerikaanse’, aldus Van Beusekom. ‘Maar zo’n unie is wel een noodzakelijke voorwaarde om meer beleggingen in Europa te faciliteren.’
Liever sparen dan beleggen
Dat Europeanen te weinig risicokapitaal in hun economie stoppen, heeft ook een culturele dimensie, zo signaleert het rapport. Europeanen doen van oudsher heel andere dingen met hun vermogen dan Amerikanen. Over het algemeen sparen ze liever dan dat ze beleggen. In alle EU-landen tezamen is ongeveer 180 procent van het bbp beschikbaar als langetermijnkapitaal, in de VS is dat ongeveer 500 procent van het bbp. Overigens: de EU-landen waarin - als percentage van het bbp - het meeste wordt belegd (Denemarken, Zweden en Nederland) beschikken alle drie over een (min of meer) verplicht pensioenstelsel.
Europeanen beleggen dus minder, maar bovendien komt wát ze beleggen grotendeels in de VS terecht. De verhouding was historisch altijd al scheef in directe investeringen, maar loopt de afgelopen jaren op. Dat kan voor een flink deel op het conto worden geschreven van de opmars die passief beleggen maakt, aldus de AFM. Inmiddels is wereldwijd meer aandelenvermogen passief belegd dan actief, meldt het rapport, waarbij wordt verwezen naar cijfers van dataleverancier LSEG Lipper. Met name ETF’s zijn populair en in het bijzonder in ETF’s die gebaseerd zijn op wereldwijde indices. En die indices bestaan voor een heel groot deel uit Amerikaanse aandelen. Zo bestaat de MSCI World momenteel (31 oktober 2024) voor 72,7 procent uit Amerikaanse aandelen. Vanuit Europa passief beleggen in wereldwijde beleggingsfondsen betekent dus, met andere woorden, dat risicodragend kapitaal uit de EU stroomt.
Stoel van belegger
‘We willen trouwens niet op de stoel van de belegger gaan zitten’, voegde Van Beusekom hieraan toe. ‘En los daarvan: we vinden het heel begrijpelijk waarom de belegger de Ameirkaanse markt opzoekt. De koerswinstverhoudingen zijn hoger, de markt is veel groter en dus veel meer liquide, en de groeiverwachtingen zijn hoger.’
Het gaat de AFM met deze analyse meer om het vragen van aandacht voor wat beleidsmakers kunnen doen om de toegang tot de Europese kapitaalmarkten te verbeteren: wetgeving harmoniseren, toezicht centraliseren, betere systemen introduceren, et cetera. In algemene zin: de efficiëntie van de markten vergroten. Of de beleggers dan toestromen? ‘Dat hangt natuurlijk ook en vooral af van de Europese economie. Maar beleggers maken te allen tijde hun eigen beslissingen, voortvloeiend uit hun eigen doelstellingen. Daar bemoeien wij ons natuurlijk niet mee.’
Margedruk
In het donderdag verschenen rapport besteedt de AFM ook aandacht aan de uitbestedings- en consolidatietrend in de Nederlandse assetmanagement-sector. De pensioentransitie is in dat kader een drijvende factor, aldus de toezichthouder, maar ook de margedruk speelt een rol. De kosten lopen op (voor compliance en voor digitalisering met name) en tegelijkertijd dalen de tarieven, vooral als gevolg van de al genoemde marktbeweging van actief naar passief beleggen.
De afgelopen jaren daalden de kosten voor de belegger in Nederlandse aandelenfondsen (Ucits) van 1,1 procent in 2017 tot 0,6 procent in 2022. De gemiddelde kosten van aandelenfondsen in de 27 EU-landen daalden in die jaren van 2 procent tot 1,6 procent. Nederlandse fondsen zijn dus niet alleen in absolute zin goedkoper. Relatief waren de kostendalingen de afgelopen jaren in Nederland ook groter.
Concentratierisico
Schaalvergroting is de meest gekozen oplossing voor deze uitdagingen. Het gaat dan niet alleen om overnames, maar ook om uitbestedingen aan derden. Administratie, IT, portefeuillebeheer en vermogensbeheer zijn functies die daarvoor in aanmerking komen. Daarbij tekent de AFM aan dat als deze trend doorzet, concentratierisico’s kunnen ontstaan. Veel asset managers en asset owners worden dan afhankelijk van een beperkt aantal derde partijen, zo schrijft de toezichthouder, “of er blijven slechts enkele grote assetmanagers over met een dominante marktpositie”.
Het concentratierisico kan dan financiële stabiliteit bedreigen, aldus de toezichthouder, “omdat een (externe) schok bij een dominante speler kan leiden tot grootschalige liquidaties uit hun fondsen, waardoor ook andere spelers in financiële problemen kunnen komen”.
Overigens stelt de toezichthouder dat de sector nu al wordt “gedomineerd door enkele grote, veelal Amerikaanse, assetmanagers”, zoals Blackrock, Vanguard, Fidelity en State Street. Een combinatie van Amundi en Allianz zou zich overtuigend bij dat rijtje voegen. Over die optie deden afgelopen week geruchten de ronde: Amundi zou Allianz Global Investors willen overnemen.