Turkije kampt met ongekende inflatie, en de bevolking verarmt in hoog tempo. Terwijl tomaten op straat niet meer per kilo, maar per stuk worden verkocht, floreert de Turkse aandelenmarkt. Zijn beleggers opgewassen tegen dit inflatoire regime, of verdampen investeringen waar men bij staat?
De laatste inflatiecijfers van Turkije tonen een hallucinerende 48,7 procent geldontwaarding ten opzichte van vorig jaar. Eventuele prestaties op de Turkse aandelenmarkt worden vakkundig geëlimineerd door de Lira die in een vrije val is. Illustratief voor die ontwikkeling is de discrepantie tussen de Turkse index (BIST 100), en de iShares Turkey ETF, die de Turkse markt volgt.
BIST 100 Index (Blauw) versus iShare MSCI Turkey Ucits ETF (Oranje)
President Erdogan blijft, ondanks de gierende inflatie, een ferme tegenstander van renteverhogingen. Hij verwerpt de economische rationale die stelt dat het verhogen van de rentetarieven helpt om de inflatie te beteugelen. Renteverlagingen zijn tevens ‘een islamitisch voorschrift’, oordeelt de president.
In iets meer dan twee jaar tijd heeft Erdogan drie bankpresidenten abrupt ontslagen wegens meningsverschillen over het beleid, een duizelingwekkende vertoning van politieke inmenging die de geloofwaardigheid en voorspelbaarheid van de centrale bank ernstig hebben aangetast.
Ook het hoofd van het nationaal instituut voor de statistiek moest het vorige maand ontgelden. Zijn ontslag werd aangekondigd naar aanleiding van een meningsverschil tussen het instituut en de president over de inflatiedata van het land.
De devaluerende lira
De lira ten opzichte van de dollar
Volgens Ima Sammani, valuta specialist bij Monex, is het toekomstbeeld van de Turkse lira nog erg onduidelijk. Veel hangt af van de langetermijneffecten van de maatregelen die nu getroffen worden om de inflatie in te dammen, vertelt zij.
Een van die maatregelen is een samenwerking van de regering met goudraffinaderijen om ingeleverde juwelen om te zetten in ongemunt goud dat zal bijdragen aan de reserves van de Turkse centrale bank. Turkije wil spaarders daarmee teruglokken naar de lira.
Tevens werd de btw op voedsel verlaagd van 8 procent naar 1 procent. President Erdogan verzoekt bedrijven bovendien om hun prijzen te verlagen nu de btw omlaag gaat.
In december kondigde de regering tevens aan om de verliezen van houders van liradeposito’s te compenseren als de dalingen van de lira ten opzichte van harde valuta’s de door banken beloofde rentetarieven overschrijden.
Volgens Sammani is blootstelling naar Turkije uiterst riskant gezien de politieke situatie en het valutarisico. Ook sluit zij niet uit dat de economische problemen uiteindelijk voor grootschalige sociale onrust zullen zorgen.
‘Er liggen kansen’
Toch is niet iedereen sceptisch. Zo zit Burak Oztunc, beheerder van het BNP Paribas Turkey Equity fonds, nog relatief ontspannen in de race, ook al ‘klagen mensen steen en been op straat’. Wel erkent hij dat het centralebankbeleid dat wordt gevoerd in Turkije wat BNP Paribas betreft uiterst experimenteel is. ‘Voorzichtigheid is geboden in het voorspellen van de toekomst, maar er liggen zeker kansen’, aldus Oztunc.
Volgens Oztunc hebben de markten in december al heel wat buitengewone bewegingen gezien in de valuta, de rente en de aandelenindex. ‘Wij denken dat veel nieuws, zoals hoge inflatie of de mogelijkheid van extreme volatiliteit van de lira, reeds is ingeprijsd.’
De multiples van Turkse beursgenoteerde ondernemingen handelen, aangepast op basis van sector gewicht, met een korting van 60 procent ten opzichte van vergelijkbare opkomende markten, aldus Oztunc.
De Turkse beursvennootschappen vertegenwoordigen niet de Turkse economie, vertelt Oztunc. De meeste bedrijven hebben volgens hem gezonde balansen en de meeste van hen genieten een semi-oligopolistische positie. ‘De aandelenmarkt doet het dus wellicht beter dan de binnenlandse economie.’
‘Ik zou het risico nemen’
Turkse beleggers hebben weinig keuze gezien de huidige inflatiecijfers. De negatieve reële rentetarieven zal lokale retailbeleggers naar aandelen lokken. ‘Gezien de negatieve reële TL-depositorente en de potentiële stabiliteit van de munt, kan de aandelenmarkt een levensvatbaar alternatief zijn om inflatie te hedgen en een positief reëel rendement te behalen’, vertelt Oztunc.
Maar ook buitenlandse investeerders doen er volgens hem goed aan om niet te wachten op de uitslag van de verkiezingen in 2023. ‘Groeibevorderende stappen van de regeringspartij zouden geen verrassing zijn, wat betekent dat de strijd tegen de inflatie de komende anderhalf jaar op de tweede plaats zou kunnen komen. De regeringspartij gaat het moeilijk krijgen, en de Turkse markt heeft de zwaarste klappen al te verduren gehad. Ik zou het risico nemen’, aldus Oztunc.
‘Tien jaar geleden was dit een van de favoriete markten van de buitenlandse institutionele belegger en ik zie geen reden waarom dit niet kan worden herhaald. Ervan uitgaande dat de tractie van de wereldwijde economische groei niet zal ontsporen, bestaan er wat ons betreft , ondanks de zwakke lira, kansen voor beleggers nog vóór de verkiezingen plaatsvinden.’
Hoewel brisante geldontwaarding doorgaans een belangrijke katalysator is voor sociale onrust en zelfs voor (burger)oorlogen, lijkt de economische malaise in Turkije vooralsnog niet met geweld opgelost te gaan worden.
Erik-Jan Zurcher, emeritus hoogleraar Turkologie aan de Universiteit Leiden, stelt dat een succesvolle revolutie twee dingen vereist: een splijting in het heersende regime en een geloofwaardig alternatief. Beiden ontbreken volgens hem in Turkije.
Zurcher: ‘In de afgelopen negen jaar is de AKP steeds meer een partij geworden die door één man en zijn directe kring wordt gedomineerd. Alle dissidente stemmen zijn de partij uitgewerkt of zijn zelf vertrokken. Maar toch bestaat er geen geloofwaardig alternatief voor de AKP.’
‘De Koerdische oppositie zit achter slot en grendel en de seculier-nationalistische oppositie wordt door een groot deel van de bevolking gezien als een afstandelijke elite met andere waarden. Turkije is al heel lang gewikkeld in een allesbeheersende cultuurstrijd en voor de conservatief-religieuze aanhang van Erdogan is de overstap naar die partijen heel moeilijk’, denkt Zurcher.
Angst voor repressie
‘Wie de straat op gaat, wordt door het regime al snel gebrandmerkt als landverrader en wordt hard aangepakt. In 2013, gedurende de “Gezibeweging”, ging de stedelijke jeugd nog massaal de straat op in de verwachting dat er echte verandering aan zat te komen, maar na het neerslaan van die beweging en vooral na de arrestatiegolven na de mislukte staatsgreep van 2016 heerst er nogal wat moedeloosheid. Heel veel goed opgeleide jongeren zijn al vertrokken’, waarschuwt Zurcher.