De Nederlandsche Bank waarschuwt voor het ontstaan van nieuwe zeepbellen op de financiële markten. Er zou een schok op kunnen treden als in delen van de wereld de rente omhoog gaat.
Die waarschuwing geeft de centrale bank in het dinsdag gepubliceerde ‘Overzicht Financiële Stabiliteit, een halfjaarlijks onderzoek naar potentiële risico’s voor de financiële stabiliteit’.
‘De lage inflatie maakt een ruim monetair beleid en een lage rente noodzakelijk, maar het is ook bekend dat als dit medicijn langdurig wordt toegediend dat er bijwerkingen ontstaan, namelijk zeepbelvorming op de financiële markten’, stelt DNB-president Klaas Knot in een toelichting.
High-yieldobligaties
Het huidige beeld laat volgens Knot zien ‘dat er grif wordt betaald voor financiële titels’. Hij wijst onder andere op ‘high-yieldobligaties’, schuldpapier van risicovollere bedrijven. De rendementen op dit papier zijn nu in veel gevallen lager dan voor de crisis, terwijl de schulden van de bedrijven afgezet tegen de winst hoger zijn dan in het verleden.
Volgens Knot is het ruime beleid van de ECB bedoeld om de risiconeming in de reële economie te bevorderen, dat wil zeggen dat Frankfurt hoopt de investeringen bij bedrijven en de bestedingen van consumenten aan te zwengelen. ‘Helaas zien we dat tot dusver risiconeming op de financiële markten is gestimuleerd. Er is een kloof tussen de reële economie en de financiële markten. Dat is een situatie die best risicovol is.’
Zwakkere eurolanden
Naast de high-yieldobligaties stipt Knot de sterke koersstijgingen aan van staatsobligaties van enkele zwakkere eurolanden, ondanks dat de problemen in die landen nog lang de wereld niet uit zijn.
‘Sommige landen lenen tegen lagere tarieven dan een land als Noorwegen dat er veel beter voor staat. Dat is een land dat weinig last heeft gehad van de crisis, een staatsfonds heeft en een overschot op de lopende rekening of welke rekening dan ook.’
Niettemin stelt Knot achter het huidige ECB-beleid te staan. De balans van de voordelen van het ruime beleid — een stimulerende werking op de reële economie en de inflatie op een hoger niveau brengen — weegt op dit moment nog op tegen de nadelen. ‘Ik denk dat de baten nu groter zijn dan de kosten. Maar als we verder op dit pad komen, komt er wel een keerpunt.’
Correctie
Wanneer, of en hoe een eventuele correctie zal plaatsvinden is volgens de DNB-president niet te voorspellen. ‘Juist een periode van lage volatiliteit en rust zoals we die nu kennen, wordt historisch vaak gevolgd door forse marktcorrecties. Partijen accepteren tegen geringere vergoedingen meer risico’s. Dat is de paradox van de financiële instabiliteit.’
Een moment dat zo’n omslag in gang kan zetten, is een wijziging van het rentebeleid. In de eurozone zal de rente op korte termijn niet worden verhoogd, aldus Knot. Maar in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten komt dat moment wel dichterbij.
‘Dat kan een trigger zijn, ook al zijn we in de eurozone nog niet zo ver om de rente te verhogen. De internationale markten zijn mondiaal, en wat er in de VS gebeurt, heeft een directe impact op Europa.’
Verwachtingen bankensector
Verder komt uit het rapport naar voren dat beleggers in bankaandelen, en bankbesturen zelf, nog steeds de verwachting hebben dat de winstgevendheid van de sector in de toekomst zal uitkomen op 10 tot 15 procent van het eigen vermogen. Hoewel dit lager is dan de 15 tot 20 procent voor de crisis, is dit volgens DNB nog steeds aan de hoge kant, omdat zo’n rendement ook het nemen van meer risico impliceert.
Knot: ‘We zijn bewust bezig om een ander veiliger bankwezen te creëren en daar horen lagere, stabiele, rendementen bij. We willen niet terug naar de situatie van voor de crisis.’
Overigens ligt het rendement bij Europese banken door de staat van de economie op dit moment gemiddeld nog op 5 procent. Bij Nederlandse banken was dit in 2013 7 procent.
DNB stelt in het rapport dat in de huidige omgeving met bescheiden economische groei, lage inflatie en fors aangescherpte eisen dubbelcijferige rendementsdoelen voor de toekomst moeilijk vol te houden lijken. Als in het toezicht ‘deze veronderstellingen onverenigbaar blijken met kapitaaleisen of het gewenste risicoprofiel van de instelling, wordt de bank gevraagd de planning te herzien.’
Kapitaalbehoefte banken
Ten slotte stipt de centrale bank in het rapport aan dat Nederlandse banken weinig doen om hun kapitaalpositie versneld te versterken in aanloop naar de strengere kapitaaleisen onder de internationale bankenregels van Basel-3. Als de winstgevendheid gestaag de groei van de economie volgt, komen de banken er wel, maar er is weinig ruimte voor tegenslag.
Knot: ‘Als toezichthouder hebben we de formele bevoegdheid om de kapitaalratio’s vast te stellen, maar het is aan de bank om te bepalen hoe ze daar komen. Zij kunnen de hogere kapitaaleis bereiken door de teller te verhogen of de noemer te verlagen.’
Dat wil zeggen dat de bank via een aandelenuitgifte kapitaal kan ophalen, of kan besluiten om de balans te verkorten door leningen af te stoten of te verminderen om zo de hogere kapitaalratio te bereiken.
‘Ik zou het liefst zien dat banken de kapitaalmarkt op gaan om de teller te versterken en dat de kredietverlening in Nederland weinig te lijden heeft van het ingroeien naar Basel-3. Wij kunnen de wijze van balansversterking echter niet afdwingen, het is aan het bankmanagement om te bepalen hoe dat gebeurt.’
Copyright: Het Financieele Dagblad, 7 oktober 2014