Amerikaanse politici zullen op 15 december het schuldenplafond opnieuw moeten verhogen om de allereerste wanbetaling op Amerikaanse verplichtingen af te wenden. Bij een zogenaamde default komen de betalingsverplichtingen zoals de rente op schuld in gevaar. ‘Beleggers worden daar heel zenuwachtig van.’
De VS heeft een schuldenprobleem. De Amerikaanse minister van Financiën, Janet Yellen, waarschuwde eerder deze maand dat de VS op 15 december in gebreke kan blijven als de politici niets doen aan het schuldenplafond. De meest nijpende verplichtingen houden verband met de 118 miljard dollar die werden uitgetrokken voor de nieuwe infrastructuurwet. Door de kolossale overboeking naar het Highway Trust Fund riskeren de VS dat de schatkist zonder geld komt te zitten.
‘Velen begrijpen niet wat de volledige impact van een overschrijding is. Wanbetaling zou waarschijnlijk een financiële crisis en een recessie veroorzaken’, meldde Cecilia Rouse, voorzitter van de raad van economisch adviseurs van het Witte Huis. Tenzij het Congres toestemming geeft voor ophoging kunnen de VS geen extra schulden aangaan. In dat geval komen betalingsverplichtingen zoals het uitbetalen van uitkeringen en de rente op schuld in het geding.
Beleggers willen duidelijkheid
‘Vooral van dat laatste worden beleggers heel zenuwachtig.’ Dat stelt Ivo Arnold, professor monetaire economie aan de Erasmus Universiteit en Nyenrode Business Universiteit, in een gesprek met Fondsnieuws. In 2011 ontstond er vergelijkbare spannende situatie. Toen wist het Congres op een haar na een crisis af te wenden door op het laatste moment het plafond te verhogen.
‘Deze zelf opgelegde discipline zegt niets over het vermogen van de VS om schulden af te betalen. Als ze besluiten om deze deadline te schenden dan schieten ze zichzelf in de voet. Als er niet meer schulden uit kunnen worden gegeven zullen ze in de bestedingen moeten snijden zoals uitkeringen ofwel ze gaan de rentebetalingen op staatsschulden verlagen’, aldus Arnold.
Tot nu toe heeft het Amerikaanse Congres altijd op het laatste moment het plafond opgehoogd. Het is volgens Arnold in niemands belang om géén akkoord te bereiken.‘ Als uitkeringen gekort moeten worden, dan wordt de Amerikaanse kiezer ontevreden, en als de rente op schulden verlaagd wordt krijgen beleggers het benauwd. Er kan onzekerheid ontstaan.’
‘Die spanning zien we als eerste terug in de spreads van de korte Amerikaanse staatsleningen. De vraag of ze betaald worden is niet het grootste probleem, het gaat om de timing. Een kapitaalmarkt wil duidelijkheid daarover’, zegt Arnold. ‘Als de Amerikaanse overheid geen geld meer kan uitgeven aan veel mensen in Amerika die afhankelijk zijn van die uitgaven (uitkeringen, defensie, zorg) dan komen die in de problemen en dat kan een klap veroorzaken voor de reële Amerikaanse economie. Die klap zal doorwerken in de wereldeconomie en niemand heeft er baat bij om de Amerikaanse economie zo’n slag toe te delen.’
Maximale schuld
Daar waar de eurozone een procentueel schuldenmaximum kent van 60 procent, zoals vastgesteld in het Stabiliteits- en Groeipact, kennen de VS een uniek concept. Geen enkele andere moderne economie heeft een dergelijke nominaal gekwantificeerde maximale schuld.
Volgens professor Arnold zegt een maximumschuld uitgedrukt in een absoluut bedrag niet zoveel over de vraag of er te veel schuld is ontstaan. ‘Als je al normen zou willen stellen aan de overheidsschuld is het raar om dat in absolute bedragen uit te drukken’, vertelt hij. ‘In die situatie ontkom je bijna niet aan het om de zoveel tijd ophogen van dat plafond, simpelweg omdat een economie groeit.’
De debt ratio – de schuld ten opzichte van het bbp uitgedrukt in percentages - is in het geval van Amerika niet overdreven hoog volgens Arnold. ‘De effectieve houdbaarheid van de schuld is in feite geen issue, inflatie is het nijpende vraagstuk. Dat is veel belangrijker dan de schuldenlimiet.’
Inflatie is belangrijker dan het schuldenplafond
De hamvraag is volgens Arnold in hoeverre de inflatie van tijdelijke aard is. ‘Er is een veelheid aan invloeden die op die inflatie inwerkt. Aanvankelijk dacht ik dat de problemen zichzelf sneller zouden oplossen.’
Het infrastructuurpakket in kwestie maakt onderdeel uit van de overheidsstrategie om de bestedingen op pijl te houden. ‘De vraag is in hoeverre het lukt om die bestedingen aan te jagen. Je ziet die inflatie in Amerika sneller oplopen dan in Europa en dat maakt dat men zich eerder zorgen moet maken over inflatie dan over een schuldenplafond.’ Arnold noemt het schuldenplafond een politiek speeltje van de oppositie om de regeringspartij steeds dwars te zitten. Volgens hem is het een manier om politieke onderhandelingen te sturen.
De krappe meerderheid van de Democraten in het Congres betekent dat het ook deze keer weer spannend zal worden. Bij krappe politieke meerderheden krijgt een schuldenplafond meer betekenis. Volgens de hoogleraar gaat het nu opnieuw over politieke druk, niet over de houdbaarheid van de Amerikaanse staatsschuld.
‘Het niet vinden van een compromis, en dus het niet ophogen van het schuldenplafond is een onverantwoordelijk experiment. Ik voorspel dat ze op het laatste moment toch een compromis kunnen vinden. Hoe dichter we bij die deadline komen hoe meer spanning er ontstaat. Dat zullen we terugzien in de spreads’, besluit Arnold.
Financiële instellingen als Rabobank, maar ook Amundi en Pimco, zien in het risico van langdurige wereldwijde inflatie, maar ook in de dreigende politieke onrust in de VS aanleiding om hun exposure naar staatsobligaties in het fixed income gedeelte van de (klant)portefeuiles te verlagen.