De economische groei in de EU zal ‘ernstig worden getroffen’ door de ontwrichting als gevolg van de Russische inval op Oekraïne, waarschuwt de Europese Commissie. Het vertrouwen van investeerders in Duitsland, de grootste economie van de unie, daalt sterk. De veelvoud aan problematische macrofactoren is groot en onzekerheid over grondstoffen domineert. ‘In Europa wordt het kielekiele.’
Valdis Dombrovskis, de vice-voorzitter van de Europese Commissie, liet zich deze week ontvallen dat de economische groei in Europa lager zal uitvallen in 2022 dan de 4 procent die recentelijke prognoses voorspelde. Belangrijk in de heroverwegingen van de Europese Commissie is het tanende sentiment onder Duitse marktanalisten.
Door de oorlog in Oekraïne en de daaruit voortgekomen sancties tegen Rusland, ontstaat er een cluster aan economische problemen op het continent. Energieprijzen lopen op, de aanvoer van grondstoffen neemt af, en de ECB komt in een steeds lastiger parket. Daarmee neemt de kans op een recessie, ook in eigen land, in rap tempo toe.
Analisten verwachten een recessie
Het Zew-instituut, een economisch onderzoeksinstituut in het Duitse Mannheim, toonde dat haar maandelijkse peiling van marktanalisten en beleggers, de grootste daling in de 31-jarige geschiedenis van de sentimentsindex registreerde. De reden daarvoor is de vrees dat de grootste economie van de EU getroffen wordt door een recessie en een stijgend inflatiepeil als gevolg van de Russische invasie in Oekraïne.
‘De oorlog in Oekraïne en de sancties tegen Rusland drukken de economische vooruitzichten voor Duitsland aanzienlijk’, aldus Achim Wambach, voorzitter van het ZEW-instituut, in een persbericht
De ineenstortende economische verwachtingen gaan gepaard met een extreme stijging van de inflatieverwachtingen, aldus de heer Wambach. De deskundigen verwachten daarom stagflatie in de komende maanden, voegde hij eraan toe.
Olie, gas en metalen
Voor de belangrijkste grondstoffen, olie en gas, is de EU voor respectievelijk 25 procent en 45 procent afhankelijk van Rusland. Die afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen doet energieprijzen in Europa de pan uit rijzen. ‘Dat kan zorgen voor een stagflatoire schok’, zegt Christian Keller, econoom bij Barclays. Stagflatie, de combinatie tussen aanhoudende hoge inflatie en een stagnerende economie, is in feite de situatie waar we nu zijn aanbeland, aldus Goldman Sachs’ strateeg Christian Mueller-Glissmann.
Een dwarsdoorsnede van deskundigen waarschuwt dat Europa in een diepe recessie zal worden gestort als Rusland zijn dreigement om de gasleveringen aan Europa stop te zetten, werkelijkheid laat worden.
De EU heeft plannen om haar afhankelijkheid van Russisch gas voor het einde van dit jaar met tweederde te verminderen en de invoer tegen 2030 volledig stop te zetten. Moskou zegt dat het de energiesancties zal vergelden door de levering van vitaal gas sneller stop te zetten.
Ook metalen als palladium, aluminium, koper en nikkel vinden steeds moeilijker hun weg naar de Europese industrie, en de prijzen lopen gestaag op. Volgens Warren Paterson, hoofd grondstoffen bij ING, zijn deze metalen cruciaal om de energietransitie te verwezenlijken.
Als de hoge energieprijzen aanhouden, vertraagd de snelheid van de energietransitie. Het logische gevolg is dat de Europese afhankelijkheid van grondstoffen uit Rusland vooralsnog gehandhaafd blijft.
‘Houd rekening met 0 procent groei’
‘Als de situatie in Oekraïne niet op hele korte termijn verbeterd, moeten beleggers rekening houden met groei die heel dicht bij de 0 procent komt.’ Dat stelt Jeroen Blokland, oprichter van onderzoeksbureau TrueInsights en voormalig hoofd van het multi-asset team van Robeco. In Europa wordt het volgens hem “kielekiele”.
Er spelen veel zaken tegelijkertijd, stelt Blokland vast. Zo werd deze week de Chinese “techstad” Shenzhen opnieuw gesloten door oplopende besmettingen. ‘Als grote delen van China opnieuw dichtgegooid worden, krijgen we zeker weten een recessie. De net herstelde aanvoerketens krijgen dan weer een knauw’, aldus Blokland.
Centrale banken
Blokland: ‘het unieke van de situatie nu is dat centrale banken moeten gaan verkrappen op het moment dat we al over de piek van de groei heen zijn en misschien al in een recessie zitten. Daar kunnen markten heftig op reageren.’
‘Het covid herstel zal weer een deuk krijgen, dat herstel duurt een tijd. Er is sprake van minder groei, dus ook minder winstgroei. Op beurzen vertaald zich dat in lagere waarderingen’, vertelt Blokland. Anderzijds ziet hij wel dat de risicopremie die op dit moment op Europese aandelen zit, aantoont dat veel angst reeds is ingeprijsd. ‘Europese aandelen zijn goedkoop nu.’
ZEW-index
Volgens Blokland zitten er haken en ogen aan de voorspellingskracht van de ZEW-index. ‘De ZEW is een enquête onder 350 marktspecialisten. Die is dus veel gevoeliger voor de bewegingen van de beurs. Als je die afneemt op een moment dat koersen dalen dan heeft dat veel effect op de index.’
De IFO-index, een andere graadmeter voor bedrijfsklimaat, zegt volgens Blokland meer over een naderende recessie. Bij die enquête zijn de ondervraagden 7000 bedrijven in de reële economie.
ING
‘Het is niet ING’s basisscenario, maar de kans op een recessie begint zeker toe te nemen.’ Dat stelt Bert Colijn, senior econoom bij de grootbank. ‘Er zit enorme volatiliteit in de prijzen en dus in de economische vooruitzichten. De situatie in Oekraïne veranderd met de dag.’ Een goede voorspelling maken is daarom volgens Colijn een fragiele aangelegenheid.
Het economisch bureau van ING gaat er niet vanuit dat we in Nederland terecht gaan komen in een recessie. Colijn verwijst naar de “Purchasing Manager Index” (PMI) - een maandelijkse enquête onder inkoopmanagers van grote bedrijven die de economische activiteiten en de verwachtingen toetst.
‘De PMI wees in februari op een aantrekkende groei van de economie. We gingen deze situatie in met een relatief lage werkloosheid en een sterk economisch herstel na de pandemie.’