Groei heeft zich ontwikkeld tot een soort van heilige graal binnen onze maatschappij. Politici beloven elke verkiezingscampagne – hoe onrealistisch en onvoorspelbaar ook – groei. Groei van de economie, groei van de werkgelegenheid, groei!
Bedrijven streven elk kwartaal weer naar nog meer winst en als onze salarissen een jaartje niet stijgen, of als de beoordeling van de baas niet bovengemiddeld is, is het huis te klein. Geen groei is onacceptabel. En toch wijst alles erop dat we helemaal geen groei willen.
Zoeken naar mensen die kunnen werken
Kort door de bocht zijn er twee factoren die bepalend zijn voor de BBP-groei: de toename van de beroepsbevolking en de productiviteit. Om meteen met de deur in huis te vallen, het woord “toename” is niet goed gekozen.
In onderstaande grafiek raamt het IMF hoe de groei van de beroepsbevolking zich de komende vijf jaar verhoudt tot de periode 2019-2023. De groei van de beroepsbevolking zwakt de komende vijf jaar af. In het geval van Duitsland hebben we het zelfs over een daling van de beroepsbevolking. De totale bevolking van Duitsland krimpt en het aantal werkenden in Duitsland ligt momenteel op hetzelfde niveau als in 2016.
Opvallend is dat het IMF voor Italië, waar de bevolking ook krimpt, een marginaal plusje verwacht. Maar enig enthousiasme hierover is ongegrond. De beroepsbevolking is sinds 2012(!) steevast gedaald, dus die minuscule verbetering gaat weinig uitmaken.
Van de beroepsbevolking moeten we het dus niet echt hebben. Nu niet en in de toekomst ook niet. Een blik op de schokkende grafiek hieronder zegt genoeg. Meer dan 30 procent van de Amerikaanse en Britse (maar dit zal voor veel meer landen opgaan) vrouwen van 34 jaar hebben nul(!) kinderen. Dat veel mensen van eind twintig, begin dertig niet eens een fatsoenlijk dak boven hun hoofd kunnen betalen, zal toch zeker wel een beetje een rol spelen.
https://lh7-us.googleusercontent.com/wT6Dgp6O8XgqWObj74A8BAOQHB75jJ0_uF…” width=”600” />
Mensen willen niet werken
Dan blijft over: productiviteitsgroei. Opnieuw zegt één grafiek meer dan 1.000 woorden. Hieronder staat de jaarlijkse hoeveelheid gewerkte uren per arbeider in zes grote economieën. Ziet u een trend? Nederland staat er niet tussen, maar met bijna 50 procent van de beroepsbevolking die enkel deeltijd werkt (Nederland is “wereldkampioen part-timen”) weet ik wel hoe de lijn eruitziet. Overigens kopt The Economist met het woord “lazy”, niet ik.
Ja, maar Artificial Intelligence
Technologische vooruitgang, daar zit wel veel groei in. En dat klopt. Maar je moet het niet overdrijven. Toen het internet echt doorbrak, ging de productiviteitsgroei enkele jaren flink omhoog, om vervolgens weer terug te zakken. En hoewel ik echt een “believer” ben in Artificial Intelligence, kun je dat niet zomaar vertalen naar een verwachting van structureel hogere productiviteitsgroei.
Sinds de Tweede Wereldoorlog neemt de Amerikaanse productiviteitsgroei gemiddeld genomen heel langzaam af over de tijd. En daar hebben ze nog tweede, derde, en zelfs vierde banen. Ooit van iemand in Nederland gehoord die twee banen heeft? Als je als arbeider steeds minder uren wilt werken, gaat dat ten koste van de productiviteit.
Verwachtingen bijstellen
Als je bovenstaande cijfers ziet, moet je je heel hard afvragen of groei nog wel een doel op zich moet zijn. De potentiële groei, bepaald door de bevolkingsgroei en productiviteit, zakt in veel landen in rap tempo richting nul. Het is niet handig om iets na te streven wat in de praktijk steeds moeilijker te realiseren is.
Maar dat is nu niet bepaald de lijn waarop de meeste mensen, inclusief politici, zitten. Dat betekent dat er gezocht wordt naar een magisch ingrediënt om toch maar groei te realiseren. U voelt hem waarschijnlijk al aankomen, in de meeste gevallen is dat schuld. Met schulden kun je kunstmatig groei creëren. Maar de ruimte hiervoor is al grotendeels opgesoupeerd. Omdat de benchmark vaak reële groei is, is hogere inflatie ook een truc om groei te creëren. Maar daar wordt ook niemand blij van, vermoed ik. Wellicht is het daarom beter om de verwachtingen bij te stellen. Maar ja, wie droomt er nu niet van “groei”?
Jeroen Blokland is oprichter en manager van het Blokland Smart Multi-Asset Fund en oprichter van True Insights, een platform dat onafhankelijke multi-asset beleggingsresearch levert. Blokland was daarvoor hoofd multi-assets bij Robeco. Zijn grafiek van de week verschijnt elke week op Investment Officer.