Fondshuizen sluiten recordaantallen Europese ESG-fondsen. Volgens universitair hoofddocent Anne Lafarre weegt het voordeel van hogere fee’s niet meer op tegen de risico’s van foute duurzaamheidclaims.
Met 51 sluitingen van Europese fondsen met een ESG-kenmerk in het tweede kwartaal werd een nieuw record gebroken. Het netto kwartaalsurplus van slechts 32 nieuwe ESG-fondsen (51 sluitingen en 83 lanceringen) staat in schril contrast met voorgaande jaren.
In 2022 lanceerden asset managers ieder kwartaal netto meer dan honderd europese ESG-fondsen. In het laatste kwartaal van 2021 werden er maar liefst 182 nieuwe ESG-fondsen op de schappen gelegd, aldus gegevens van Morningstar Benelux. 
De eens gestage groei van fondsen met een ESG-label, die inspeelden op de groeiende vraag naar sociaal verantwoord beleggen, lijkt zijn hoogtepunt te hebben bereikt nu het toezicht op greenwashing groeit. Toezichthouders kijken steeds aandachtiger naar fondslabels en bestraffen misleidende of overdreven ESG-beweringen.
‘Het grote voordeel van ESG-fondsen - de mogelijkheid om een hogere fee te rekenen - weegt niet meer op tegen de reputatierisico’s, en het risico op foute labeling’, zegt Anne Lafarre, die onderzoek naar duurzaamheidbeloftes van asset managers aan Tilburg University.
‘Greenwashing is niet meer zo gemakkelijk door nieuwe wetgeving. Het wordt dus een minder populair business model’, aldus Lafarre tegenover Investment Officer.
The Name Rule
In de Verenigde Staten heeft de Securities and Exchange Commission (SEC) vorige maand de “Name Rule” ingevoerd. Onder deze wet verplicht de Amerikaanse beurswaakhond fondsen die een “ESG-gerelateerde” naam dragen om tenminste 80 procent van de activa dienovereenkomstig te beleggen.
De European Securities and Markets Authority (ESMA), de Europese toezichthouder, stelde november vorig jaar al een vergelijkbare regel voor, maar moet haar definitieve richtlijnen voor het labelen van duurzame en ESG-fondsen nog publiceren.
Fondsaanbieders haasten zich dan ook om de namen van fondsen te zuiveren. Dit jaar werd al 44 keer het woord duurzaam geschrapt uit namen van fondsen, meldt de Financial Times die zich baseert op gegevens van adviesbureau Broadridge.
In Nederland verwijderde ABN Amro in januari van dit jaar het woord duurzaam uit 14 fondsnamen. Volgens de woordvoering is de bank in afwachting van ‘meer duidelijkheid’ vanuit de ESMA over de definitieve regels omtrent het gebruik van het woord in fondsnamen, aldus de Britse zakenkrant.
De VS leidt, Europa volgt
In aanloop naar de hardere wetgeving werden dit jaar in de Verenigde Staten dit jaar al meer fondsen met een duurzaamheidslabel gesloten dan in de afgelopen drie jaar bij elkaar. In Europa werden dit jaar pas 166 fondsen met een ESG-kenmerk gelanceerd in Europa. Dat is minder dan de helft ten opzichte van de eerste twee kwartalen van 2022. Toen stond de teller op 330. 
Terwijl in Europa meer dan de helft van de totale activa wordt belegt in duurzame fondsen (6000 miljard euro volgens gegevens van MSCI), daalde ook de netto instroom opnieuw in het afgelopen kwartaal. In de eerste helft van 2023 hadden duurzame open-end fondsen en ETF’s met een notering in Europa 53 miljard euro instroom. Vorig jaar haalde deze categorie dat cijfer al in het eerste kwartaal, aldus gegevens van Morningstar Benelux.
ESG-beloftes verdwijnen
Er is volgens Lafarre steeds meer discussie over ESG als containerbegrip. ‘Zelfs voor green-minded beneficiaries is het onzeker of hun belang wordt gediend bij het ondersteunen van elke ESG-kwestie’, aldus de onderzoeker.
In de VS is er daarbij ook nog sprake van polarisatie in de politiek, waarbij verschillende staten anti-ESG wetgeving aannemen. Hoewel de data die Lafarre gebruikt in haar systematische onderzoek naar de toewijding van asset managers aan duurzaamheid nog niet volledig is, ziet zij wel al anekdotisch bewijs voor een draai in het sentiment.
‘Kijk bijvoorbeeld naar de landingspagina van de corporate website van Blackrock met de WayBackMachine, een digitaal archief. Als je de pagina’s van 2021 en 2022 vergelijkt met nu, zie je duidelijk dat de net-zero beloftes zijn verdwenen’, aldus Lafarre.
BlackRock CEO Larry Fink stopte eerder dit jaar met het gebruik van de term ESG, omdat deze ‘te gepolitiseerd’ zou zijn geworden. In plaats daarvan spreekt hij over investeringen die ‘verband houden met de overgang naar een koolstofarme economie’.
Gerelateerde artikelen op Investment Officer: