Wij leven in crisistijden. Verschillende crises zijn met elkaar verbonden. De klimaatcrisis en de milieucrisis hebben een sterke relatie met het gebruik van fossiele brandstoffen en als gevolg daarvan is er dus sprake van een energiecrisis. Op het moment dat we overschakelen op zon en wind gaan de marginale kosten van energie naar nul. Zon en wind zijn immers gratis.
Dat betekent dat er in de toekomst een energieabonnement mogelijk is tegen een vast bedrag, vergelijk het met een mobiel abonnement waarmee je onbeperkt kan bellen. Er zal ongetwijfeld een fair-use policy aan vastzitten, maar met gratis energie kunnen we in theorie ook voldoende schoon water en voedsel produceren. Zout water is er immers voldoende, maar het kost veel energie om daar schoon zoet water van te maken. Ook voedsel bestaat misschien wel voor 60 of 70 procent uit energie.
Met al die energie lossen we dus ook de voedsel- en de watercrisis op. Als al die crisis zijn opgelost dan betekent dat iedereen op de wereld voldoende schoon water, voedsel en energie heeft in een schone en stabiele omgeving. Dat zorgt voor minder ongelijkheid in de wereld en meer stabiliteit. De noodzaak om te vluchten naar de Verenigde Staten of Europa neemt af. Geen vluchtelingencrisis en ook geen inkomenscrisis meer. De koek wordt immers een stuk groter, dat maakt het voor de politiek een stuk makkelijker om te herverdelen.
Hoe bereiken we de utopie?
De grote vraag is hoe we deze utopie gaan bereiken. Een soepele overgang is niet waarschijnlijk. De crises zorgen er namelijk eerst voor dat op verschillende plekken in de wereld de onrust zal toenemen. De Romeinen wisten al waarmee je het volk tevreden kan houden: brood en spelen. In 71 v. Chr werd begonnen met het gratis uitdelen van brood in Rome, omdat de kosten voor levensonderhoud in Rome veel te hoog waren en er een hongersnood dreigde. Honger is een prima basis voor een revolutie.
De Franse koningin Marie-Antoinette probeerde de hongerende Franse bevolking nog te sussen met brioche, maar het koste haar uiteindelijk de kop. Tussen de twee Russische revoluties van 1917 zat vooral veel honger als gevolg van de oorlogsellende, waardoor de bolsjewieken aan het roer konden overnemen. Het dictaat van Versailles zorgde voor een hongersnood waaraan meer dan 100.000 Duitse burgers bezweken, waardoor de Nazi’s aan de macht konden komen.
Tijdens de Grote Sprong Voorwaarts zette Mao voedsel zelfs in als wapen. Volgens Mao was het beter om de helft van de bevolking te laten doodgaan, opdat de andere helft zich vol kan eten.In 1988 zorgden mislukte prijshervormingen in China voor sterk stijgende voedselprijzen, een jaar later was er de opstand op het plein van de Hemelse vrede. De Arabische lente was niet mogelijk geweest zonder sterk stijgende voedselprijzen. De Mexicaanse regering kon een revolutie in 2007 nog voorkomen door Tortilla Price Stabilization Pact. Honger en revoluties gaan hand in hand.
Klimaatcrisis gaat gepaard met innovatie
Stijgende voedselprijzen worden vrijwel altijd veroorzaakt door een probleem aan de aanbodzijde. In de afgelopen decennia heeft ‘global warming’ ervoor gezorgd dat per saldo de oogsten beter waren dan ooit. Planten doen het goed bij een hogere temperatuur en groeien ook beter met meer CO2 in de atmosfeer. Er was wel eens een jaar dat de oogst tegenviel, maar dat werd altijd weer gecompenseerd door een jaar met recordoogsten.
Wie wat verder terugkijkt in het verleden ziet dat er soms meerjarige periodes zijn dat oogsten tegenvallen. De Kleine IJstijd van 1586 tot 1587 zorgde voor een trek naar de stad, dat stimuleerde de handel en was de aanzet tot innovatie en een economische revolutie. In de jaren dertig zorgden stofstormen en droogte in de Verenigde Staten voor de trek naar Californië. Deze Dust Bowl verergerde de Grote Depressie. Het jaar 2021 wordt geen goed jaar voor de productie van voedsel. Vrijwel voortdurend worden weerrecords gebroken. Zo was er in de Verenigde Staten eerst een ongekende koudegolf, tot ver in Texas.
Stijgende voedselprijzen zorgen voor onrust
Nu is er weer sprake van grote droogte en extreme hitte in het noordwesten van de VS. Daardoor schiet de prijs van zomertarwe en raapzaad omhoog. De smog van de bosbranden in Oregon komt zo ver als de stad New York. Op verschillende plekken in de wereld valt er in korte tijd ook ongekend veel regen, warme lucht kan nu eenmaal meer water bevatten dan koude lucht. Dat hebben we gezien in Europa, maar ook in China overstroomde de metro. Warme lucht is ook een aanjager voor tropische stormen en orkanen, het seizoen is dit jaar vroeg begonnen. De laatste dagen stijgen de koffieprijzen sterk door ongekende vorst in Brazilië na een eerdere droogteperiode.
Driekwart van de wereldbevolking geeft een groot deel van het besteedbaar inkomen uit aan voedsel. Dat is vaak onbewerkt voedsel, waarbij de stijgende prijzen één-op-één worden doorgegeven. Bij bewerkt voedsel zijn de grondstofkosten vaak maar een klein deel van de totale prijs. Helaas moeten we ervan uitgaan dat deze extreme weersomstandigheden niet van vandaag op morgen verdwijnen. Verder stijgende voedselprijzen zullen zorgen voor meer sociale onrust, mogelijk zelfs nieuwe revoluties.
Han Dieperink is zelfstandig belegger, consultant en kennisexpert van Fondsnieuws. Hij was eerder in zijn loopbaan chief investment officer van Rabobank en Schretlen & Co. Dieperink geeft zijn analyse en commentaar op economie en markten. Zijn bijdragen verschijnen op dinsdag en donderdag.