De dollar is een effectief wapen in de strijd tegen Rusland, maar het zorgt er wel voor dat de status van de reservemunt wordt ondermijnd. Door Rusland af te sluiten van het financiële systeem wordt de Russische economie hard geraakt, maar dat zien andere landen ook. Voor toenmalig premier Medvedev stond in 2014 het gebruik van de dollar als wapen gelijk aan een openlijke oorlogsverklaring.
In januari van dit jaar werd de Defending Ukraine Sovereignty Act aangenomen door de Amerikaanse Senaat. Daarmee werd het mogelijk om Rusland af te sluiten van de Amerikaanse dollar. Deze wet is van toepassing op Amerikaanse personen, maar de definitie daarvan reikt zo ver dat elke financiële instelling in de wereld effectief de keuze heeft tussen zaken doen met Rusland of de toegang behouden tot de Amerikaanse financiële markten en infrastructuur.
Het netwerkeffect
Rusland heeft internationale reserves gelijk aan 35 procent van het BBP, maar die zijn nu effectief bevroren. Dat maakt het moeilijk voor de Russische centrale bank om aan de binnenlandse vraag naar vreemde valuta te voldoen. Importeurs kunnen dan hun toeleveranciers niet meer betalen. Exporteurs krijgen niet betaald. De huidige dominantie van de dollar, net zoals het pond sterling in het verleden, is mogelijk dankzij sterke netwerkeffecten. De dollar wordt immers overal geaccepteerd.
Naast dit natuurlijke netwerkeffect staat ook de internationale betalingsinfrastructuur dat feitelijk alleen geschikt is voor dollars en niet voor bijvoorbeeld Mexicaanse pesos en Thaise baht. Verder wordt maar liefst 60 procent van alle reserves in de wereld aangehouden in Amerikaanse dollar. De euro speelt internationaal een veel kleinere rol, ondanks het feit dat de Europese economie net zo groot is als de Amerikaanse.
Ook de speciale trekkingsrechten (SDRs) van het IMF bestaan voor meer dan 40 procent uit dollars. Oorspronkelijk stond een SDR gelijk aan 0,89 gram goud - de tegenwaarde van 1 dollar - maar na het einde van Bretton Woods is gekozen voor een mandje van vijf valuta. Nu is een 0,89 gram goud ongeveer 55 dollar waard, maar dit terzijde.
Dollar effectief, maar ook kwetsbaar
Vorig jaar steeg de totale schuld in de wereld tot boven de 300 biljoen dollar. Door die sterk opgelopen schuld is het gebruik van de dollar als wapen veel effectiever geworden. Het is niet voor het eerst dat de dollar ingezet wordt als wapen. De overheden van Cuba, Iran, Noord-Korea, Soedan en Venezuela kunnen daarover meepraten. In al die landen heeft dit wapen ook voor de burgerbevolking grote gevolgen gehad.
Het zorgt voor meer vernietiging dan een bommentapijt. Het gebruik van de dollar als wapen zorgt ervoor dat landen die minder goed overweg kunnen met de Verenigde Staten niet zo happig meer zijn op het gebruik van de dollar. Op korte termijn is er geen goed alternatief voor de dollar, maar op lange termijn ziet vooral China een rol voor de renminbi weggelegd. Er was geen enkele econoom die in 1914 wilde voorspellen dat binnen tien jaar het Britse pond haar status van reservemunt zou verliezen, maar nog geen tien jaar later nam de Amerikaanse dollar het stokje over. Nu lijkt het gebruik van de dollar als wapen juist het einde van de dollar als reservemunt te versnellen.
De nieuwe reservemunt
Nu is het de beurt aan de Chinese renminbi of yuan. Renminbi en yuan zijn dezelfde munt, net als ooit eens piek en gulden. De renminbi voldoet al aan twee voorwaarden om überhaupt in aanmerking te komen als reservemunt. De omvang van de Chinese economie is groot genoeg, op basis van koopkrachtpariteit is de Chinese economie zelfs 20 procent groter dan de Amerikaanse economie. Verder is de renminbi ook waardevast gebleken.
De afgelopen jaren was het de enige munt die nog sterker bleek dan de dollar. Daarbij wordt China geholpen door een centrale bank die haar beleid baseert op het conservatisme van de Bundesbank, en niet op de monetaire gekte van de Federal Reserve.
China weet dat inflatie voor zoveel onrust in de maatschappij kan zorgen dat dit het einde kan betekenen van de gevestigde orde. De Bundesbank wijst op een periode van hyperinflatie 100 jaar geleden, het Chinese politbureau hoeft alleen de boeken van Marx er nog maar eens op na te slaan. Wat China mist, zijn open, diepe en liquide financiële markten. Toegegeven, China heeft er sinds de Grote Financiële Crisis veel aan gedaan om minder afhankelijk te worden van de dollar en het is wel de tweede aandelenmarkt en tweede obligatiemarkt ter wereld.
Chinese aandelen en Chinese obligaties krijgen een steeds groter gewicht in wereldindices vanwege dit streven. Maar het laatste zetje, de grenzen volledige opengooien voor geldstromen, gaat de controlfreaks in Peking wel wat ver. Gelukkig voor de Chinezen is daar nu een oplossing voor en het voordeel van dat systeem is dat het ook geen gebruik hoeft te maken van de bestaande dollarinfrastructuur.
Digitale renminbi als alternatief
Die oplossing is de digitale renminbi (CDBC). Het is geen cryptomunt zoals Bitcoin, omdat het gecontroleerd en uitgegeven wordt door de Chinese centrale bank. Door die controle is wereldwijd betalen in renminbi mogelijk. WeChat ondersteund al het gebruik van digitale renminbi. Reken maar dat het veel eenvoudiger is om digitale renminbi de wereld over te krijgen dan staven goud. Het is zelfs veiliger dan cryptovaluta, daar wordt nu scherper op gelet omdat ze gebruikt worden om de Amerikaanse sancties te omzeilen.
Reken maar dat de sancties tegen Rusland ertoe zullen leiden dat ook cryptovaluta meer gereguleerd gaan worden. Nu is het de manier om sancties te vermijden en dat is toezichthouders een doorn in het oog. Maar de digitale renminbi is het ideale alternatief. Oorlogen worden maar al te vaak gevochten met de wapens van de vorige oorlog. Naarmate wapens vaker worden ingezet worden ze minder effectief. Het gebruik van de dollar als onconventioneel wapen zal ervoor zorgen dat mensen op zoek gaan naar een alternatief en dat is de digitale renminbi.
Han Dieperink is chief investment strategist bij Auréus Vermogensbeheer. Hij was eerder in zijn loopbaan chief investment officer van Rabobank en Schretlen & Co. Dieperink geeft zijn analyse en commentaar op economie en markten. Zijn bijdragen verschijnen op dinsdag en donderdag.