Als tegenwoordig de term stagflatie valt, denkt iedereen terug aan de jaren zeventig. Wie een stagflatie-scenario oppert als een reëel toekomstscenario, wordt direct gewezen op de vele verschillen tussen toen en nu. Het overgrote deel van de mensen in de financiële wereld is na de jaren zeventig aan de slag gegaan. Als ze toen al waren geboren, is het geen periode waaraan ze een actieve herinnering hebben.
De jaren zeventig associeer is zelf met opvallend goede muziek, sterk schuivende waarden en normen en uiteraard de doorbraak van de kleurentelevisie. Maar ook veel demonstraties, stakingen en natuurlijk de verloren WK-finale van 1974 (foto). Laten we hopen dat de WK-finale 2022 voor Nederland beter verloopt.
Een verschil van de jaren zeventig met nu is volgens velen de grote fouten die er toen zijn gemaakt op monetair en fiscaal gebied. Toch zitten we ook nu in een periode van monetaire gekte, een experiment die in alle opzichten het beleid in de jaren zeventig heeft overtroffen. Ook toen zorgde een oorlog ervoor dat de problemen verergerden.
Nieuwe wereldorde
Toch lijkt zelfs de geopolitieke schok van de Oekraïne-oorlog in combinatie met de sancties groter te zijn dan de Yom Kippoer-oorlog van 1973. Toen werden de landen die Israël steunden een tijd geboycot door de OPEC, nu zorgen Westerse sancties voor het ontstaan van een nieuwe wereldorde.
Net als toen is er ook sprake van een koude oorlog. Nu zit die vooral in de rivaliteit tussen Washington en Peking. In de jaren zeventig werd de geloofwaardigheid van de Amerikanen ernstig ondermijnd door de oorlog in Vietnam. Iedereen heeft de beelden gezien van de Amerikanen die in 1975 halsoverkop Saigon moesten verlaten. Het recente vertrek van de Amerikanen uit Afghanistan deed daaraan denken. De aftocht van de Amerikanen uit Vietnam verleidde de Russen wellicht om Afghanistan binnen te vallen.
Dit werd direct gevolgd door de Carter-doctrine: de Amerikanen en niet de Russen waren de baas in de Perzische Golf. Niet lang daarna mislukte een Amerikaanse interventie om het Amerikaanse ambassadepersoneel uit Teheran te evacueren. Om hun reputatie te herwinnen gingen de Amerikanen de Afghanen bewapenen met Stingers om de Russen het land uit te krijgen. Ook nu staan de Amerikanen vooraan bij het bewapenen van Oekraïne, ook nu met de nieuwste Stingers.
Voor China bepaalde tot 1976 de Culturele Revolutie het beeld. Mao Zedong kreeg net als Xi Jinping nu de absolute macht, de macht die hij had verloren na de Grote Sprong Voorwaarts. Pas na de dood van Mao en de arrestatie van de Bende van Vier werd dit beleid beëindigd. Door dat beleid was China intern gericht. Nu zorgt het zero-Covid-beleid er voor dat China afgesloten is van de buitenwereld. Xi maakt zich zorgen over de polarisatie in de wereld.
De opkomst van het populisme is een signaal dat de middenklasse het moeilijk heeft. Dat wil Xi in China voorkomen door een olijfvormige middenklasse te creëren, met weinig rijken, maar ook met weinig armen. Signalen van de problemen in de maatschappij in de jaren zeventig waren criminaliteit en politiek geweld, iets wat ook nu weer duidelijk is toegenomen.
Begin jaren zeventig lag de waardering van de Amerikaanse aandelenmarkt ongeveer op hetzelfde niveau als enkele maanden geleden. Er was een bijzonder segment in de Amerikaanse aandelenmarkt met bedrijven met bijzondere groeivooruitzichten en die om die reden hoog werden gewaardeerd. Toen was dat de Nifty Fifty, nu gaat over FANG, Faang of simpelweg Big Tech. De koersen van de Nifty Fifty werden midden jaren zeventig fors afgestraft, wat overigens niet betekende dat ze daarna weer een spectaculair herstel konden laten zien. Het is vooral de omvang van de correctie die ook nu zorgen baart.
Stabiliteit voorlopig niet terug
De lessen van de jaren zeventig zijn ook dat deze ontwikkelingen zich over vele jaren kunnen uitsmeren. Reken er niet op dat de stabiliteit op korte termijn terugkeert. Zowel macro-economisch als geopolitiek hebben we nog een lange weg te gaan. In de jaren zeventig werd de vrede in Vietnam gevolgd door de genocide in Cambodja en voerde Vietnam in 1979 ook nog een grensoorlog met China. In de jaren zeventig wisten Amerikanen in Camp David een vrede te bereiken tussen Israël en de Arabieren. Dankzij de Sovjets blijft het tot de dag van vandaag onrustig in het Midden-Oosten. Reken er ook nu op dat de Russen zich na de Oekraïne, wat de uitkomst ook is, niet rustig zullen houden. In zo’n omgeving is het niet eenvoudig om inflatie terug te krijgen tot rond de 2 procent.
Het brede publiek heeft een hekel aan de hogere inflatie en de toegenomen criminaliteit. Die combinatie zorgt ervoor dat de politiek verder zal polariseren. De Amerikanen maken een ruk naar rechts, waar in andere landen gepolariseerd links aan de macht kan komen. Alleen zullen de Republikeinen dit keer niet met een nieuwe Ronald Reagan op de proppen komen. Wat dat betreft heeft Trump de beste kaarten. Daarmee lijken we op de weg terug en niet vooruit.
In dat opzicht past de nieuwe visie van het Amerikaanse Hooggerechtshof in de zaak van Roe vs Wade. In de jaren zeventig zorgde het overlijden van Mao en later van de Russische partijleider Brezhnev voor ontspanning. Nu schijnen zowel Poetin als XI ook het nodige onder de leden te hebben. In de Filippijnen staat weer een Marcos aan het roer, zijn vader zat er al in de jaren zeventig, net als de vader van Justin Trudeau ook in de jaren zeventig premier van Canada was.
Hoge inflatie voedt sociale onrust
Na een periode van hoge inflatie is het gebruikelijk dat er een recessie komt. De combinatie van hoge inflatie en banenverliezen zal voor een sterk stijgende Misery index zorgen. Het is in de Verenigde Staten sinds de Tweede Wereldoorlog zes keer voorgekomen dat de inflatie boven 5 procent uitkwam, terwijl de werkloosheid beneden de 5 procent stond. Elke keer werd dat in de Verenigde Staten gevolgd door een recessie. Dat terwijl een recessie in Europa waarschijnlijk is en China er met zero-Covid alles aan zal doen om ook een recessie te veroorzaken. Ondertussen stijgen de energie- en voedselprijzen gewoon door, simpelweg omdat het aanbod de vraag niet aankan. Stijgende voedselprijzen zorgen voor veel sociale onrust.
Nu is Sri Lanka een eiland ver weg, maar ook Turkije heeft gierende inflatie. In Iran heeft de overheid de prijzen voor brood, olie en melk met 100 tot 300 procent verhoogd. Libanon is effectief opgehouden te bestaan, nu 80 procent van de bevolking in armoede leeft en er sprake is van hyperinflatie. El Salvador zal waarschijnlijk begin volgend jaar in default gaan, door het experiment met de bitcoin. Ook in landen als Vietnam, India en Pakistan zitten veel crypto-adepten.
In Afrika dreigen de hongersnoden van de jaren zeventig terug te komen. Naast het effect van de recente sprinkhanenplagen en droogtes op de voedselvoorziening, kregen veel Afrikaanse landen voedsel uit Oekraïne en Rusland. De hongersnoden zullen ervoor zorgen dat er opnieuw veel mensen op de vlucht gaan, waarschijnlijk in aantallen meer dan de Oekraïners. Het woord ‘Biafra’ is onlosmakelijk verbonden met de jaren zeventig, maar diezelfde acute nood dreigt dus nu in grote delen van Afrika.
Warren Buffett
Er is één belegger die er wel bij was in de jaren zeventig en dat was Warren Buffett. Die voelt zich nu als een vis in het water en koopt het ene na het andere bedrijf. Hij bouwt verder aan zijn jaren zeventig portefeuille, met veel ruimte voor bedrijven die actief zijn op het gebied van grondstoffen, met name olie.
Verder heeft Buffett als eis dat bedrijven pricing power hebben. Dat lukt hem doordat de spoorlijnen in zijn bezit feitelijk een monopolie hebben ten westen van de lijn Chicago – Houston. In 1970 was Buffett veertig jaar oud, maar goed om te weten is dat hij meer dan 90 procent van zijn vermogen na zijn 65e heeft verdiend.
Voor de mensen uit families waar ook in de jaren zeventig al werd belegd is het wellicht goed om de portefeuille van opa nog eens te bestuderen, met Shell als hoeksteen van de portefeuille en Australische en Canadese mijnbouwbedrijven die werden gezien als de blue chips – de ijzeren voorraad – van de portefeuille. Maar ook een portefeuille waarin meer waarde werd gehecht aan reële activa dan aan financiële activa. Een totaal andere portefeuille dan de inmiddels achterhaalde neutrale portefeuille, maar wel één met minder risico en meer rendement.
Han Dieperink is chief investment strategist bij Auréus Vermogensbeheer. Hij was eerder in zijn loopbaan chief investment officer van Rabobank en Schretlen & Co. Zijn bijdragen verschijnen op dinsdag en donderdag.