De hoop op een frisse hervormingskoers voor de Duitse economie heeft dinsdag een forse deuk opgelopen.
Friedrich Merz, de man die als kanselier de modernisering van Duitsland moest aanjagen, wist in de Bondsdag tijdens een eerste stemming geen meerderheid te behalen, ondanks een coalitieakkoord met de sociaaldemocraten. De mislukte stemming werpt een schaduw over de slagkracht van de beoogde regering en vergroot de onzekerheid over de toekomst van het hervormingsbeleid.
Pas zes uur later, tijdens een ongebruikelijke tweede stemronde, kreeg Merz alsnog het vertrouwen van het parlement: 325 van de 630 Bondsdagleden stemden vóór zijn benoeming. Daarmee kon hij Olaf Scholz opvolgen als kanselier. De politieke schade was toen al aangericht.
Broze meerderheid
‘Dit was een onverwachte klap voor de nieuwe regering en onderstreept meteen haar broze meerderheid’, zegt Philippe Schweneke, co-hoofd Europese aandelen bij vermogensbeheerder DWS, tegen Investment Officer.
Volgens Schweneke kan de beroerde start de nieuwe regering paradoxaal genoeg juist aanzetten tot actie. ‘Deze stemming maakt duidelijk dat Merz geen tijd te verliezen heeft. Als hij zijn hervormingsplannen vóór de zomer al concreet weet te maken, zal deze episode slechts als voetnoot de geschiedenisboeken ingaan.’
Politiek spel
Anderen betwijfelen of het zo’n vaart zal lopen. Charles-Henry Monchau, CIO bij de Zwitserse private bank Syz Group, noemt de mislukte stemming ‘genant’. Hij vermoedt dat enkele parlementsleden hun steun onthielden om hun invloed binnen de coalitie te vergroten.
‘Merz zal rekening moeten houden met uiteenlopende visies binnen zijn coalitie. Dat kan het tempo én de inhoud van structurele hervormingen flink beperken’, aldus Monchau tegen Investment Officer.
Toch verwacht hij dat de Bondsdag zich loyaal zal tonen bij cruciale investeringsprojecten, met name op het gebied van defensie en infrastructuur. ‘De meeste wetgeving vereist geen absolute meerderheid of geheime stemming. Dat verkleint het risico op soortgelijke tegenslagen tijdens het reguliere wetgevingsproces.’
Twijfel aan gezag
De onverwachte uitslag van de eerste stemming leidde ook bij andere analisten tot scepsis over het politieke leiderschap van Merz.
‘Het zou het begin moeten zijn van een nieuwe koers, maar het werd een dag van grote frustratie’, schreef Carsten Brzeski, hoofd macro-economie bij ING, in een analyse. ‘Niet iedereen lijkt het gevoel van urgentie te delen. De hoop op een daadkrachtige hervormingsregering heeft meteen een flinke knauw gekregen.’
Bij Berenberg Bank spreekt hoofdeconoom Holger Schmieding zelfs van ‘een ongekend falen’. Volgens hem zaait de politieke blamage twijfels over Merz’ vermogen om zijn agenda uit te voeren. ‘Dat tast zijn gezag aan, zowel op het binnenlandse als op het internationale toneel.’
Merz ambieert nieuw tijdperk
Merz wil met een hervormingspakket van 500 miljard euro een nieuw tijdperk inluiden. Zijn plannen behelzen grootschalige investeringen in infrastructuur, digitalisering en defensie, maar ook versoepeling van de strikte begrotingsregels – de zogeheten Schuldenbremse – die sinds 2009 de overheidsuitgaven beperken.
Het regeerakkoord, dat de titel ‘Verantwoordelijkheid voor Duitsland’ draagt, spreekt van een historische ommezwaai. Prioriteit wordt gegeven aan het wegnemen van bureaucratische obstakels, het moderniseren van het openbaar bestuur en het toekomstbestendig maken van vitale sectoren zoals de bouw en de bankensector.
Duitsland in trek bij beleggers
De hervormingsambities van Merz wekten de afgelopen maanden enthousiasme bij investeerders. Vermogensbeheerder DWS noemde Duitsland recentelijk nog de topbestemming voor kapitaal uit de Verenigde Staten dat naar Europa wil uitwijken.
Tegelijkertijd speelt het mondiale klimaat mee. De politieke onzekerheid rond het handelsbeleid van de Verenigde Staten maakt alternatieven in Europa aantrekkelijker voor internationaal kapitaal.
Vertrouwen brokkelt af
Dinsdag werd duidelijk dat het vertrouwen in de stabiliteit van de nieuwe Duitse regering allerminst vanzelfsprekend is. De financiële markten reageerden voorzichtig en bleven ongewijzigd nadat de uitslag van de tweede stemming bekend werd. De DAX-index stond eind van de middag 0,75 procent lager, terwijl het rendement op de tienjaars Duitse staatsobligatie licht opliep naar 2,53 procent, een stijging van anderhalf basispunt ten opzichte van maandag.