Nu sancties tegen Rusland worden afgekondigd, rijst de vraag: Wie gaat de pijn van deze economische oorlog het meest voelen? Is dat de producent Rusland of de gebruiker Europa?
De Russische economie, die niet veel groter is dan die van de Benelux, wordt gedreven door grondstoffen. De internationale afhankelijkheid van Russische grondstoffen maakt het conflict in Oekraïne vanuit economisch oogpunt uiterst precair.
De keuze om de Russische agressie een halt toe te roepen door middel van financiële en energiesancties, zal een boemerang-effect kunnen hebben voor westerse economieën. Rusland produceert namelijk meer dan 10 miljoen vaten olie per dag, grofweg 11 procent van de wereldwijde productie. Van het totale gasverbruik in Europa komt maar liefst 40 procent uit Rusland. Daarnaast heeft Rusland voor 2300 ton aan goudreserves. Begin februari stonden de goud- en deviezenreserves van het land op bijna 635 miljard dollar.
De Russische buffer
Als goud 10 procent stijgt, voegt Rusland 15 miljard dollar toe aan de waardering van zijn reserves. Als olie met 10 dollar per vat stijgt, voegt Rusland 3 miljard dollar per maand toe aan haar reserves. Dat laatste is geen ondenkbaar scenario. De olieprijs steeg de afgelopen twee jaar van 20 dollar per vat naar meer dan 100 dollar nu. Volgens de Russische minister van Financiën Anton Siluanov zijn het deze reserves die de beperkende maatregelen vanuit het Westen zullen opvangen.
Siluanov zegt dat Rusland zal kunnen overstappen op andere financiële systemen als het wordt afgesneden van betalingssysteem SWIFT, zoals het Westen dreigt te doen. Sancties aan het adres van grote Russische banken, waarbij hen de toegang tot de kapitaalmarkt wordt ontnomen, zijn volgens hem ‘onaangenaam’, maar ‘de staat zal ervoor zorgen dat alle deposito’s bij banken en alle transacties, ook in vreemde valuta, worden veiliggesteld’, aldus Siluanov. Mogelijke beperkingen op het kopen van Russisch schuldpapier zullen volgens de minister evenmin fataal zijn voor Rusland.
De Russische index is inmiddels met meer dan 30 procent gedaald. Beursgenoteerde energiebedrijven als Gazprom en Rosneft verloren meer dan de helft van hun beurswaarde. Ook de roebel ging onderuit.
Het “sanctiemes” snijdt aan twee kanten
Frank van Es, senior-econoom bij Rabobank, stelt dat Rusland wel degelijk last zal hebben van de sancties, ondanks de grote reserves. Het economische bureau van Rabobank berekende de economische kosten van een escalerend Oekraïne-conflict. Hij stelt dat we zijn aangekomen in het scenario waarbij het Westen nog geen effectieve sancties tegen Rusland instelt.
‘Dit betekent dat de verstoring van de internationale handel kort duurt (ongeveer een half jaar), met het zwaartepunt in de relatie tussen de EU en Rusland. De prijzen van olie en gas lopen vermoedelijk hard op tot respectievelijk 125 dollar en 175 dollar per megawattuur. Maar deze zakken snel weer terug na afloop van het conflict. Maar omdat de afloop van het conflict onbekend is, lopen de risicopremies op investeringen wereldwijd tijdelijk op, in omvang vergelijkbaar met de annexatie van de Krim in 2014.’
Oekraïne is bovendien een grote producent van gewassen. Een oorlog zorgt daarom voor een stijging van de voedselprijzen, zoals van graan (30 procent), maïs (20 procent) en kunstmest (20 procent), aldus de analyse van Rabobank.
van Es: ‘Rusland zal wel degelijk last hebben van de sancties, maar door de flinke reserves zullen ze het wel een tijdje kunnen uitzingen. Let wel, bij sancties gaat niet alleen de prijs omhoog, maar zakt ook de vraag in. We nemen dan aan dat Rusland haar grondstoffen elders kwijt kan, bijvoorbeeld in China, maar dan natuurlijk wel tegen een lagere prijs. Wat voor het westen belangrijk is dat de inflatie stijgt door stijgende energieprijzen, alle sectoren die daar doorgaans last van hebben zullen die pijn nu extra voelen.’
ECB
‘De Europese Centrale Bank moet haar stimuleringsprogramma voor de aankoop van obligaties ten minste tot het einde van het jaar voortzetten en het een open einde geven om de gevolgen van een eventueel conflict in Oekraïne op te vangen’, zei ECB-beleidsmaker Yannis Stournaras tegen Reuters vanochtend.
Als is de eerste ECB-prominent die te kennen geeft dat de hoe de gebeurtenissen in Oekraïne, waar de vrees voor een volledige Russische overname toeneemt, van invloed kunnen zijn op de plannen van de ECB. Het belangrijkste is de vraag of, en wanneer de aankoop van activa stop te zetten en de rente te verhogen om de hoge inflatie te beteugelen.
In het interview zei Stournaras, hoofd van de Griekse centrale bank, dat de ECB formeel een renteverlaging van tafel moet halen, maar zichzelf ook meer speelruimte moet geven bij het bepalen van het tijdstip van een renteverhoging.
In een toespraak op CNBC zei El-Erian, adviseur bij Allianz & Gramercy en voormalig CEO van Pimco, dat hij een scenario ziet met een lagere mondiale groei en hogere inflatie. El-Erian zei dat de stap van Rusland ‘een grote stagflationele klap’ betekent voor de wereldeconomie op een moment dat centrale banken niet de mogelijkheid hebben om te reageren. Dit haalt 50 basispunten volledig van de tafel. Het haalt de verwachte acht of negen renteverhogingen eveneens van tafel. Het betekent dat de Fed een hogere inflatie zal moeten tolereren. Niemand wilde hier zijn’, aldus El-Rain.