De munitieopslag van de Europese Centrale Bank is nog niet leeg, zo verzekert ECB-hoofdeconoom Eric Praet vrijdag in een vraaggesprek met de Italiaanse krant La Repubblica. Hij zinspeelt erop dat behalve een nieuwe renteverlaging ook ‘helikoptergeld’ kan worden ingezet.
Alle centrale banken kunnen overgaan tot ‘helikoptergeld’, verklaarde Praet in het interview. Hij refereerde daarmee aan een term die afkomstig is van Ben Bernanke, de voorganger van Fed-president Janet Yellen. Deze stelde al in 2002 dat het een reële optie is om letterlijk geld uit te strooien als de economie in een deflatoire spiraal wegglijdt.
Aan Bernanke wordt de term toegeschreven, maar het is econoom Milton Friedman die een dergelijk plan al in de jaren zestig van de vorige eeuw heeft uitgewerkt. Het idee erachter is dat je iedereen een cheque geeft en dat de bevolking dat geld gebruikt ten behoeve van consumptie zodat de economie wordt gestimuleerd.
Dit scenario wint aan verbeeldingskracht nu veel van de toegepaste instrumenten van centrale banken niet meer lijken te werken en er ook in Europa signalen zijn van een balansrecessie, waarin groei uitblijft en bedrijven en huishoudens ondanks de lage rente juist investeringen en consumptie afbouwen ten gunste van schuldreductie.
‘Je kunt geld drukken en dat verdelen onder de mensen’, zegt Praet, die geciteerd wordt door het FD. ‘Dat is helikoptergeld. Maar de vraag is of het opportuun is om terug te grijpen op zo’n instrument. Want dat is wel echt extreem.’ Maar Praet wijst erop dat er verschillende opties zijn. ‘Daarvan zijn een reeks voorbeelden in de literatuur te vinden. Dus ik denk niet dat we de bodem van de gereedschapskist al hebben bereikt.’
In het interview met La Repubblica spreekt Praet nog een ander angstbeeld van de markten aan: een verdere verlaging van de rente, dat wil zeggen onder het huidige niveau van nul procent en een depositorente van -0,4 procent. Dat laatste houdt in dat banken voor het aanhouden van geld bij de ECB moeten betalen.
De negatieve rente op kortlopend schuldpapier is een gesel voor pensioenfondsen en verzekeraars met lange termijn-verplichtingen.
De ondergrens is mogelijk nog niet bereikt, zegt Praet. ‘We hebben duidelijk duidelijk gezegd dat we verwachten dat de belangrijkste ECB-rentetarieven op de huidige of lagere niveaus blijven voor nog een aanzienlijke periode, ook nadat het opkoopprogramma is afgerond.’
De bereidheid van Fed-president Mario Draghi om alle middelen in te zetten om de inflatie in de eurozone naar het beleidsniveau van 2 procent te krijgen, roept onder voormalige centrale bankiers afgrijzen op. Eerder sprak DNB-president Nout Wellink van ‘kamikaze-beleid’ en deze week verklaarde de oud-president van de Bundesbank, Axel Weber, dat de ECB op weg is van ‘de oplossing het probleem te worden’.