Het was een teleurstelling. Ik was er al bang voor. De Nederlandse inflatie is opgelopen van 3,2 procent in juni tot 3,7 procent in juli. Volgens de korte toelichting op deze ‘snelle raming’ van het CBS lag dat vooral aan de huren en de tabaksaccijns. Hoe het precies zit, weten we nog niet, want pas deze week publiceert het CBS alle details.
De tabaksaccijns is in april verhoogd, maar de bestaande voorraad rookwaren mocht ook na die accijnsverhoging nog tegen de oude prijs over de toonbank gaan. In juni, toen de voorraad kennelijk uitgeput raakte, stegen de prijzen van tabak al met 21 procent ten opzichte van mei en met bijna 31 procent ten opzichte van een jaar eerder. Dus hoeveel kan het in juli nog verder zijn gestegen? We zullen zien.
De huren in ons land zijn sterk gereguleerd. Het CBS onderscheidt ‘werkelijke woninghuur’ en de ‘toegerekende huur eigen woning’. Samen hebben die een gewicht in de inflatie-mand van zo’n 20 procent. De stijgingspercentages ontlopen elkaar nauwelijks.
De overheid bepaalt elk jaar wat de maximale jaarlijkse huurverhoging mag zijn. Doorgaans wordt die in juli doorgevoerd. De vrije sector viel niet onder zo’n maximum, maar sinds de pandemie is dat veranderd - voorlopig tot in 2029. Om ook huurders in de vrije sector te beschermen worden huurverhogingen voor vrijesectorwoningen vanaf 2021 eveneens onderworpen aan een maximum.
De onderstaande tabel toont de data. Het is direct duidelijk dat de feitelijke gemiddelde huurverhoging altijd achterblijft bij de maximale. Kennelijk verhogen lang niet alle
huiseigenaren de huren jaarlijks met het maximum.
Het onderstaande plaatje laat zien dat de huurstijging in de jaren van extreem hoge inflatie sterk is achtergebleven bij die inflatie. Je kunt ervan uitgaan dat het rendement op de verhuur van woningen daardoor gedrukt is.
De jaarlijkse maximale huurverhoging lag dit jaar duidelijk hoger dan vorig jaar. De werkelijke stijging van de huren zou daardoor nagenoeg zeker hoger uitvallen dan vorig jaar. Bovendien zit het er dik in dat relatief veel huiseigenaren de maximale verhoging hebben toegepast omdat de huurstijging de laatste jaren zo ver bij de inflatie is achtergebleven. Die combinatie maakte de juli-inflatiecijfers erg spannend. Gelet op het grote gewicht van de huren in de inflatie-mand zou de huurverhoging het totale inflatiecijfer een duw omhoog kunnen geven. En zo geschiedde.
In het Centraal Economisch Plan raamde het CPB in maart de inflatie dit jaar op 2,9 procent. In mei dacht DNB dat het 2,8 procent zou worden. Dat lijkt nu veel te optimistisch. De kans lijkt mij groot dat het gemiddelde inflatiecijfer dit jaar hoger zal uitvallen dan 3,5 procent. Als het tegenzit, komen we rond de 4 procent uit. Vakbonden zullen dat meenemen in hun looneisen.
Wat zijn de lessen van dit alles? Ten eerste is het verhaal niet af met het stellen van een maximumverhoging. Als die maximale verhoging duidelijk achterblijft bij wat zonder dat maximum zou zijn gerealiseerd, dan komt die stijging er alsnog zodra er iets meer ruimte wordt geboden. En dat is nog los van het feit dat een lagere prijs dan de vrije markt zou opleveren, de schaarste bevordert. Beperking van de huurstijging loopt uiteindelijk immers uit op beperking van de bouw en dus een toename van het woningtekort.
Ten tweede is de invloed van de overheid opvallend. Die maximale huurverhoging drukt de gemeten inflatie op korte termijn, dat is helder. Tegelijkertijd werkt de overheid de inflatie in de hand door belasting- en accijnsverhogingen. Volgens CBS-cijfers was de overheid in juni verantwoordelijk voor 1,1 procentpunt van de 3,2 procent inflatie. Toegegeven, de overheid heeft door tijdelijke belasting- en accijnsverlagingen de inflatie in 2022 en 2023 gedrukt.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.