Grote geopolitieke gebeurtenissen kunnen aandelenkoersen wereldwijd met zo’n 1 procent per maand drukken. In opkomende markten is dat zelfs met 2,5 procent. Dat schrijft het Internationaal Monetair Fonds, dat waarschuwt dat geopolitiek in enkele jaren tijd een grotere invloed is gaan uitoefenen op de aandelenmarkten.
Vooral militaire conflicten en handelsoorlogen kunnen een langdurige impact hebben. Internationale militaire conflicten, zoals de Russische invasie van Oekraïne in 2022, zorgden zelfs voor dalende aandelenkoersen van gemiddeld 5 procent per maand, schrijft de organisatie in het onlangs verschenen Global Financial Stability Report. Dit rapport verschijnt tweemaal per jaar, rond de lentevergadering en de najaarsvergadering van het IMF. Dat is tweemaal zoveel als bij andere geopolitieke risico’s.
Sinds de start van de Russisch-Oekraïense oorlog in 2022 is de ernst van mondiale brandhaarden toegenomen. Geopolitieke factoren worden door financiële markten niet langer afgedaan als kortstondige ruis. Het leidt tot toenemende marktvolatiliteit en druk op overheidsfinanciën, aldus het ‘Global Financial Stability Report’ van het IMF.
Joyce Chang, voorzitter van Global Research bij JP Morgan, zei vorige week tijdens een webinar van het IMF over de gevolgen van geopolitieke risico’s op de sector dat er een verandering gaande is in de manier waarop markten naar geopolitieke risico’s kijken. ‘Lange tijd werd gedacht dat geopolitiek geen echte invloed had op de markttrend. Covid en de oorlog tussen Rusland en Oekraïne hebben laten zien dat sommige schokken veel blijvender zijn dan gedacht.’
Daarbij zijn de risico’s volgens het IMF niet geïsoleerd, maar verspreiden ze zich via handelsnetwerken en financiële netwerken. Zelfs als een land niet direct betrokken is bij bijvoorbeeld een oorlog, kunnen de gevolgen toch voelbaar zijn, aldus de organisatie in het rapport dat het twee keer per jaar maakt over de financiële markten.
Geopolitiek treft markten dubbel
De schrijvers identificeren twee manieren waarop geopolitieke risico’s leiden tot financiële instabiliteit. Ten eerste raken geopolitieke escalaties de economie via handelsbeperkingen, kapitaaluitstroom en verstoringen in toeleveringsketens. Ook schade aan infrastructuur bij militaire conflicten laat zijn sporen na in de economie.
Ten tweede tast de onzekerheid door geopolitieke spanningen het marktsentiment aan en leidt tot verhoogde risico-aversie. Volgens het IMF vergroot dit het risico op systeemstress, zoals gedwongen verkopen en verslechterde liquiditeit. Financiële markten zijn zo sterk met elkaar verbonden dat risico’s snel overslaan, zelfs zonder directe betrokkenheid.
Financiële stabiliteit Europa
Over de EU specifiek, schrijft het IMF dat het 800 miljard euro in defensie wil investeren om zich te wapenen tegen een Russische dreiging. Dat de Europese Commissie intussen aanstuurt op een uniforme kapitaalmarkt om beleggen voor particulieren aantrekkelijker te maken, zou daarop kunnen aansluiten volgens directeur Jeroen van Wijngaarden van branchevereniging voor Nederlandse assetmanagers Dufas.
‘Europeanen laten een deel van hun buffers nu verpieteren op een spaarrekening. Nederlanders hebben een totaal spaarvermogen van ruim 600 miljard euro. Als het hen makkelijker wordt gemaakt om te gaan beleggen, kan er via de kapitaalmarkt ook meer kapitaal beschikbaar voor investeringen in defensie. Naast een beter rendement op de lange termijn kunnen mensen zo hun geld ook aan het werk zetten voor een doel dat steeds meer mensen belangrijk vinden.’
Opkomende landen kwetsbaar
Het IMF roept bestuurders van financiële instellingen op om geopolitieke risico’s serieus mee te nemen door voldoende middelen in te zetten voor de identificatie en beheersing van deze risico’s. Stevige kapitaal- en liquiditeitsbuffers aanhouden is daarbij essentieel, volgens de organisatie.
‘Dit is vooral belangrijk in opkomende markten, waar geopolitieke gebeurtenissen vaak tot sterkere marktbewegingen leiden. Deze landen hebben doorgaans minder buffers en beperkte fiscale ruimte, terwijl juist daar de zwaarste geopolitieke incidenten plaatsvinden.’
Nieuw tijdperk
De wereldeconomie gaat een nieuw tijdperk in, gekenmerkt door handelstarieven en toenemende onzekerheid, waarschuwde het IMF dinsdag in de nieuwste ‘World Economic Outlook’. De handelsoorlog tussen China en de VS zal ook na 2025 duidelijke economische sporen nalaten.
Voor 2025 stelt het IMF de wereldwijde groeiverwachting bij naar 2,8 procent van 3,3 procent, al is van een wereldwijde recessie nog geen sprake. Zowel China als de VS leveren ongeveer een procentpunt aan groei in. De prognoses houden alleen rekening met de eerste ronde importheffingen, niet met de recente verhogingen tot 145 procent op Chinese goederen en de Chinese tegenmaatregel van 125 procent op Amerikaanse export. Deze niveaus liggen fors boven de 60 procent, een drempel die volgens economen de bilaterale handel ernstig verstoort.
De verhoogde onzekerheid remt investeringen en zet druk op aandelenmarkten. In de VS zou volgens het IMF nog verdere correctie kunnen volgen.