Kunstverzekeringen krijgen in België steeds meer aandacht, zeker nu discretionaire verzamelaars het belang herontdekken van professionele bescherming, duidelijke herkomst en fiscale transparantie.
De opkomst van nieuwe verzamelpatronen en vermogensplanning zet kunstverzekeringen nadrukkelijker op de radar van vermogende klanten en hun adviseurs. Dat blijkt uit een gesprek met Laurent Verheyen, CEO van het Antwerpse verzekeringsmakelaarshuis Jean Verheyen, en Patricia Dillen, plaatsvervangend directeur kunst en patrimonium.
Patrimoniumbeheer
De wortels van het familiebedrijf Jean Verheyen gaan terug tot 1919, met transportverzekeringen als oorspronkelijke kernactiviteit. Vandaag vertegenwoordigt het kantoor in België en Luxemburg de kunstverzekeringen van AXA XL. Hun klantenbestand loopt uiteen van vermogende particulieren en bedrijven tot galerieën en restauratieateliers.
Het gesprek maakt duidelijk dat kunstverzekeren geen randzaak meer is voor vermogensbeheerders en hun cliënten. Het is een wezenlijk onderdeel geworden van verantwoord patrimoniumbeheer.
‘Wij zijn eigenlijk een beetje de private insurers. We hebben private bankers, maar wij zijn de private insurers’, aldus Verheyen tijdens de kunstbeurs Tefaf in Maastricht. Hij wijst op de gelijkenissen met private banking: vertrouwen, maatwerk en nauwe klantrelaties. Maar in tegenstelling tot gereguleerd vermogensbeheer blijft kunstverzekering grotendeels buiten het publieke en wettelijke toezicht.
Onvolledige dekking, grote risico’s
Een klassieke woonverzekering volstaat meestal niet om kunst adequaat te beschermen. ‘Een kunstwerk is per definitie uniek, en kan niet zomaar vervangen worden’, zegt Dillen. Bovendien ontbreekt vaak dekking voor accidentele schade, zoals breuk, een van de meest voorkomende claims.
Schadeherstel vereist gespecialiseerde kennis van restauratie en waardebepaling na schade, aspecten die buiten een standaardpolis vallen. Toch blijkt dat veel particuliere verzamelaars zich hiervan niet bewust zijn. Voor wie bijvoorbeeld een hedendaags werk van 10.000 euro koopt, lijkt een aparte verzekering vaak overbodig. Ten onrechte, zegt Dillen: ‘De drempel ligt lager dan veel mensen denken. Vanaf 250 euro premie is tot 100.000 euro verzekerd.’
Witwasrisico’s raken ook verzekeraars
De kunstmarkt ligt internationaal onder vuur vanwege haar gevoeligheid voor witwaspraktijken. De Financial Action Task Force (FATF) waarschuwde de afgelopen jaren enkele malen voor gebrekkige zelfregulering. Verzekeraars, zoals Jean Verheyen, nemen voorlopig alleen administratieve voorzorgsmaatregelen. ‘We vragen aankoopfacturen, doen identiteitscontroles en sturen indien nodig een expert ter plaatse’, aldus Dillen. ‘Maar we blijven een verzekeraar.’
In de kunstwereld ontbreekt een wettelijk kader zoals dat bestaat in de banksector. Dat leidt soms tot een spanningsveld: ze moeten waarde toekennen aan kunst waarvan herkomst soms onduidelijk blijft.
‘Als een werk nooit verzekerd is geweest, is het achteraf moeilijk om de herkomst te bewijzen.’
‘Als een werk nooit verzekerd is geweest, is het achteraf moeilijk om de herkomst te bewijzen’, zegt Dillen met enige terughoudendheid. Bovendien kan een sluitende verzekeringshistorie wel indirect bijdragen aan fiscale en juridische zekerheid.
Volgens Verheyen hanteren verzekeraars wel degelijk zorgvuldige procedures: ‘We vragen altijd naar facturen van kunstwerken die we gaan verzekeren. Die leveren bewijs dat het aangekochte werken zijn. Dat doen we wel, maar echte regels zijn er niet.’
Het makelaarskantoor werkt met kunstexperts die ter plaatse de collectie controleren. ‘Die bezoeken klanten thuis en kijken of de kunstwerken werkelijk bestaan. Dat doen wij wel’, aldus Verheyen.
Een jongere, bredere verzamelaar
Verheyen ziet een duidelijke verbreding in het klantenprofiel. Niet langer zijn het alleen kapitaalkrachtige families die kunst kopen. Jongere verzamelaars richten zich vaker op betaalbare kunst en ‘collectibles’: objecten met emotionele of historische waarde, zoals sneakers of memorabilia.
‘We hebben ooit pantoffels van Nelson Mandela verzekerd’, zegt Dillen. ‘Die werden voor een aanzienlijk bedrag geveild.’ De waarde-inschatting van zulke objecten vraagt een andere benadering dan bij klassieke kunst.
Bij het veilinghuis Christies zijn de sandalen die Mandela droeg bij het verlaten van zijn gevangeis op Robben Island in 1995 op een veiling verkocht voor 4.500 Britse ponden.
De ‘collectibles’ trend toont hoe kunst deel wordt van bredere vermogensdiversificatie. Naast vastgoed en luxewagens maken ook kunstobjecten en verzamelitems deel uit van een persoonlijke portefeuille.
Erfopvolging en fiscale vragen
Met de toenemende aandacht voor vermogensplanning groeit ook het belang van kunst als overdraagbaar vermogen. ‘Verzekeren betekent: zorgen dat je erfgenamen geen lege huls erven bij schade’, stelt Dillen. ‘Veel mensen denken: als ik niet verzeker, blijf ik onder de radar. Maar bij verkoop komt de herkomstvraag toch weer op tafel.’