De Republikeinen wonnen de popular vote, heroverden de controle over de Senaat en naderen de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden. Dit is slecht nieuws voor Fed-voorzitter Jerome Powell, met wie Donald Trump een appeltje te schillen heeft.
Toen de Federal Reserve de rente in 2022 verhoogde, ging dat volgens Trump niet snel genoeg. Nu het Amerikaanse stelsel van centrale banken de rente verlaagt, gaat dat opnieuw te traag. Eerder dit jaar dreigde de inmiddels herkozen Trump zelfs om Fed-voorzitter Powell te ontslaan.
Tijdens de persconferentie van de Fed na het rentebesluit op donderdag was Powell duidelijk: ‘Nee’, antwoordde hij op de vraag of hij bereid was te vertrekken als Trump dat van hem zou eisen. Toen een journalist van Politico doorvroeg of hij daartoe wettelijk verplicht is, herhaalde hij: ‘Nee’. Later verduidelijkte hij kort: ‘Wettelijk niet toegestaan.’
Trump lijkt daar echter geen genoegen mee te nemen. ‘Ik heb veel geld verdiend, was succesvol, en denk dat mijn instincten beter zijn dan die van de Fed en de huidige voorzitter’, stelde hij in augustus. Voor Trump draait monetair beleid om ‘onderbuikgevoel’.
Juridische strijd
Of Powell werkelijk Trumps eisen kan negeren, blijkt minder eenvoudig te beantwoorden dan het lijkt, aldus specialisten.
Op de eerste dag van een nieuwe ambtstermijn kan Trump proberen Powell uit zijn positie als Fed-voorzitter te verwijderen. Volgens de wet kan een Fed-bestuurslid echter alleen om “gegronde reden” worden ontslagen. Met steun van het Congres zou Trump die wet kunnen aanpassen.
‘Die wet, specifiek artikel 10, kon haast niet vager zijn op dit punt’, zegt Edin Mujagic, monetair econoom en beheerder bij beleggingsfonds Hoofbosch. De wet legt niet uit wat gegronde redenen precies zijn, wat betekent dat het Amerikaanse Hooggerechtshof waarschijnlijk het laatste woord zal hebben.
‘Rechters in de VS stellen “gegronde reden” meestal gelijk aan het verzaken van iemands taken of fraude. Het is zeer de vraag of zij het feit dat de president het niet eens is met het rentebeleid als voldoende aanleiding zouden zien voor ontslag van Powell’, zegt Mujagic.
Zelfs als Trump in zo’n rechtszaak zou winnen, blijft hij waarschijnlijk beperkt tot het benoemen van een nieuwe voorzitter uit de huidige Fed-bestuurders, aldus David Wilcox van het Peterson Institute for International Economics.
Een drastischere stap zou zijn om de Fed in zijn geheel te onderwerpen aan de president door een juridische theorie te omarmen die aan populariteit wint onder sommige conservatieve juristen. Volgens de “unitary executive theory” zijn onafhankelijke agentschappen als de Fed ongrondwettelijk, omdat artikel II van de Grondwet stelt dat ‘de uitvoerende macht berust bij een president van de Verenigde Staten’, zegt Wilcox.
Marktturbulentie
Beleggers moeten zich geen illusies maken, waarschuwt Sylvester Eijffinger, emeritus hoogleraar financiële economie aan de Universiteit van Tilburg. Volgens hem zal Trump zijn plannen daadwerkelijk uitvoeren, en ‘zal het niet lang duren voordat de markt zich dit realiseert’.
Trumps vastberadenheid baart de Fed zorgen, zegt Eijffinger. Een anti-establishment president met steun in zowel het Huis als de Senaat vormt voor het eerst een reële bedreiging voor de onafhankelijkheid van het Amerikaanse stelsel van centrale banken.
Om marktonrust te beperken, overweegt Trumps economisch adviseur Scott Bessent een “schaduwvoorzitter” aan te stellen binnen het Witte Huis die het Fed-beleid van commentaar voorziet.
Wilcox ziet dit als een waarschijnlijke stap. Hoewel deze figuur geen beslissingsmacht heeft, zouden de markten zijn uitspraken nauwlettend volgen, wat spanningen kan veroorzaken met de huidige en toekomstige Fed-voorzitter.
Risico op correcties mogelijk te groot
Verschillende Fed-watchers onderschrijven het risico van inmenging, al zijn er evenveel die niet overtuigd zijn dat het zo ver zal komen. Elke dreiging aan de onafhankelijkheid van de Fed kan ernstige gevolgen hebben voor de financiële markten, voornamelijk de Amerikaanse rentemarkt. Dat is een politiek risico voor de president.
‘De vraag is wat Trump zou winnen door Powell in 2025 te ontslaan in plaats van in de eerste helft van 2026’, zegt Mujagic. ‘Powells termijn als voorzitter loopt in het voorjaar van 2026 af, en Trump hoeft alleen te besluiten dat hij Powell niet zal herbenoemen om een nieuwe voorzitter van de centrale bank aan te wijzen.’
Ondanks Trumps kritiek volgt de Fed onder leiding van Powell inmiddels een koers die Trump bevalt: de rente verlagen.
Geen nieuw fenomeen
Politieke druk op de Fed is overigens niet nieuw. Bij de oprichting van de Federal Reserve in 1913 zaten de minister van Financiën en de belangrijkste financieel toezichthouder in het bestuur. Pas in 1951 verwierf de Fed enige onafhankelijkheid, hoewel druk bleef bestaan. In 1972 probeerde Nixon bijvoorbeeld om Fed-voorzitter Burns te overtuigen van beleid dat zijn herverkiezing zou helpen.
Deze inmenging droeg bij aan de hoge inflatie en economische stagnatie van de jaren ‘70, wat uiteindelijk leidde tot de strenge renteverhogingen onder Fed-voorzitter Paul Volcker om stabiliteit te herstellen.
‘Het is zo’n beetje de belangrijkste wet op financieel gebied in de VS. Ik vermoed dat er afgevaardigden en senatoren zijn die de gevaren van het morrelen aan de status van de Fed inzien en beschouwen als ongewenst’, aldus Mujagic.