‘De autoriteiten in Europa voeren een beleid van financiële repressie om de schulden beheersbaar te houden. Daartoe houden ze de patiënt in coma. De vraag is: hoe lang centrale banken dat volhouden, voordat ze de greep erop verliezen. Wel, dat doen ze als politici zeggen: “dit moet stoppen.”’
Dat zegt Lex Hoogduin (foto, links), hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen en voormalig DNB-bankier en hoofdeconoom van Robeco. Hoogduin erkent dat de vraag hoe lang centrale banken als de ECB hun beleid kunnen voortzetten een complexe is. Volgens hem hangt het antwoord ervan af of institutionele beleggers de centrale bank willen blijven volgen in hun beleid, en of de weerstand in de samenleving - bij voorbeeld op het punt van een bedreigd pensioenstelsel - zich dan vertaalt naar de politiek.
‘Als politici tegen de ECB gaan zeggen: “luister, dit moet stoppen”, dan gaat dat ook gebeuren’, zegt Hoogduin in een gesprek met Fondsnieuws-hoofdredacteur Cees van Lotringen. Dit gesprek vond plaats in het kader van de podcast-serie “This Time is Really Different”.
Hoogduin onderschrijft dat de crisis van 2008 en die van 2020 opeenvolgende aktes zijn in een schouwspel waarvan de finale nog in de toekomst verscholen ligt. Maar het is ‘mijn overtuiging dat de wortels hiervan teruggaan tot 1971, toen het anker losraakte en de koppeling tussen goud en geld-in-omloop werd losgelaten’, zegt de hoogleraar.
Sindsdien is het financieel systeem enorm gegroeid, ook ten opzichte van de reële economie en is de causaliteit verloren gegaan, waarna centrale banken volgens hem vooral zijn gaan reageren op wat er in het financiële systeem gebeurt. ‘Toen is het asymmetrische beleid van de centrale banken standaard geworden en is het rentebeleid niet meer gedreven door fundamentals, maar door het systeem zelf.’
‘Ketchup in de fles’
De uitbraak van het coronavirus heeft het schuldenprobleem verergerd in Europa (en in de VS). Volgens Hoogduin kan daarop worden gereageerd met vijf mogelijke strategieën. De eerste is eruit groeien, maar Hoogduin noemt dat geen strategie, maar wishful thinking. ‘Het is alsof baron von Münchausen zichzelf aan zijn haren uit het moeras trekt.’
De tweede strategie is bewust inflatie creëren door geld in de markt te pompen. Hoogduin: ‘Maar inflatie is als ketchup in de fles. Je probeert door extreem beleid te voeren de ketchup uit de fles te krijgen. Dat lukt dan niet. Maar als het eruit komt, loopt het heel snel op. Dat scenario kan zich best voordoen.’
De derde strategie is “austerity”, wat een combinatie is van bezuinigingen en lastenverzwaringen. ‘Hoewel ik dat in de afgelopen jaren een hoogtepunt van het Nederlandse budgettaire beleid vond, lijkt me dat niet realistisch op dit moment in Europa.’
De vierde strategie is die van herstructurering. Dat is volgens Hoogduin op dit moment heel moeilijk in Europa, omdat je al snel tegen de Europese verdragen aanloopt. Blijft over financiële repressie, welke strategie nu daadwerkelijk door autoriteiten als de ECB wordt gevolgd, zegt hij.
Niet serieus genomen
Hoogduin sluit niet uit dat het probleem tussen de zuidelijke en noordelijke lidstaten van de eurozone wel eens in Noord-Europa kan escaleren. Hoogduin, die in 2010 korte tijd namens DNB deelnam aan de bestuursraad van de ECB, zegt dat er toen al sprake was van enorme weerstand bij de Bundesbank. ‘Ik heb gezien hoe Alex Weber er mee worstelde en uiteindelijk opstapte en hoe Jurgen Starck er fysiek echt last van had.’
Hij zegt dat de Duitsers zich niet serieus genomen voelden en dat de meerderheid in de bestuursraad van de ECB voor zijn voorgestane beleid de steun kreeg van het Europese Hof van Justitie.
‘Maar als je het grootste land van de Europese Unie uitschakelt en denkt dat je dan kan doordenderen, dan sla je een hele riskante weg in. Dat nu twee gerechtshoven met elkaar in de clinch liggen, kan de volgende stap zijn in een scenario waarin de euro implodeert.’
Hoogduin raadt beleggers tegen de achtergrond van onzekerheid over het dominante scenario aan ‘om vooral zelf na te denken. Dat is het allerbelangrijkste. Indexbeleggen of data-analyse. Gooi dat maar weg, en denk zelf na.’
Eerdere gesprekken in het kader van de podcast-serie “This Time is Really Different” waren met Jaap van Duijn, Lars Dijkstra, Bart le Blanc, Edin Mujagic en Gerard Moerman. Ook te beluisteren via Spotify en Apple.