Texas geldt van oudsher als de oliestaat van de Verenigde Staten en dankzij fracking is het dat nog steeds. Er wordt in Texas zoveel schalieolie en -gas gewonnen dat de Verenigde Staten niet langer afhankelijk zijn van buitenlandse energie. Texas is ook koploper op het gebied van windenergie.
Er zijn momenten dat 60 procent van de elektriciteit wordt geleverd door windenergie, maar in de winter zakt dat aandeel terug tot zo’n 25 procent. Nog geen maand geleden werd de elektriciteitsmarkt in Texas gezien als een voorbeeld voor de rest van de wereld. Een maand later moet dit systeem op de schop en komt er veel meer bemoeienis van de overheid.
Het elektriciteitsnetwerk van Texas heeft de structuur van een eiland. Er zijn geen verbindingen met andere staten, waardoor er ook geen federaal toezicht is vereist. Texanen laten het over aan de vrije markt. Het elektriciteitsnetwerk valt onder de verantwoordelijkheid van Ercot die moet zorgen voor een balans tussen vraag en aanbod. Maar Ercot heeft niet de mogelijkheid om in te grijpen en kan partijen ook niet verplichten tot leveren.
Door de sterke concurrentie op die vrije markt behoren de elektriciteitsprijzen in Texas normaal gesproken tot de laagste in de wereld. Dat heeft ervoor gezorgd dat de productie is geoptimaliseerd om tegen zo laag mogelijke kosten te produceren. In windmolens is bijvoorbeeld geen bescherming tegen extreme kou aangebracht. Zoiets zorgt voor een hogere kostprijs, waardoor ze in warmere tijden de concurrentie niet aankunnen. De stroomuitval is niet direct te wijten aan bevroren windmolens, maar indirect vormende vele windmolens en zonnecellen een deel van de verklaring.
De kostprijs van elektriciteit uit windmolens en zonnecellen in Texas is namelijk zo laag dat gas- en kolencentrales niet langer kunnen concurreren. In korte tijd is het vermogen van wind verdubbeld, terwijl dat van kolen is gehalveerd. Maar alternatieve energiesystemen kunnen niet aan en uit worden gezet zoals centrales die werken op fossiele brandstoffen. Niemand wordt betaald om reservecapaciteit aan te houden. Een groot deel van de Texanen zat daarom zonder stroom. Zij die nog wel elektriciteit hadden delen in de pijn, want hun energierekening over de afgelopen week loopt al snel in de duizenden dollars.
Door de koudegolf daalde de Amerikaanse olieproductie met maar liefst 3,5 miljoen vaten per dag. Tijdens Orkaan Katrina daalde de Amerikaanse productie met 1,4 miljoen vaten per dag. Ook de productie van aardgas daalde fors, onder andere omdat ook die vertrouwen op goedkope elektriciteit uit windmolens. In totaal sloten 185 energiecentrale. Naast de bevroren windmolens gingen ook gas- en kolencentrales dicht. Zelfs een nucleaire centrale bij de Golf van Mexico was meer dan 48 uur dicht omdat het koelwater was bevroren. Het is iets te gemakkelijk om direct Global Warming als oorzaak aan te wijzen.
Het middenwesten van de Verenigde Staten heeft een landklimaat en koude poollucht kan ongehinderd tot diep in het Zuiden uitzakken. Ook in februari 2011 sloten er bijna 200 centrales als gevolg van de kou. In januari 2014 ging het ook mis. Maar in die jaren duurde de stroomuitval 4 tot 8 uur, nu zat een groot deel van de Texanen 72 uur zonder stroom. Een groot verschil want zonder verwarming kunnen in 72 uur bevriezen kunnen veel waterleidingen bevriezen. Dat het nu veel langer duurde komt vooral omdat ten opzichte van 2011 en 2014 zijn er veel minder kolen- en nucleair aangedreven centrales zijn. Er was onvoldoende fossiele reservecapaciteit.
De kosten van deze koudegolf zijn hoog. Zonder elektriciteit en verwarming is ook een deel van de watervoorziening verstoord en bevroren leidingen zorgen voor veel schade, Ook kon een deel van het water niet meer worden gezuiverd en voorlopig wordt geadviseerd om het water te koken. Zonder water ook geen werkende toiletten en met name in flats is dit een onprettige ontwikkeling. Afgelopen weekeinde heeft Biden de noodtoestand uitgeroepen, waardoor er nu noodhulp in de vorm van federale dieselgeneratoren beschikbaar komen voor Texas.
In de toekomst zal het verbruik van elektriciteit wereldwijd fors toenemen. Veel van de huidige netwerken zijn daar onvoldoende op berekend. Bovendien komen er steeds meer kleinere producenten bij, waardoor het netwerk ook slimmer moet worden. Er wordt meer elektrisch verwarmd en elektrische auto’s moeten worden opgeladen. Wat dat betreft was de koudegolf in Texas geen reclame voor elektrische auto’s. Geen elektriciteit en geen water is al erg genoeg, maar met een elektrische auto is er ook nog eens geen vervoer. Dat terwijl veel Texanen de nacht doorbrachten in fossiel gestookte pick-up trucks, alleen maar om warm te blijven.
De problemen met het elektriciteitsnetwerk beperkt zich overigens niet tot Texas. Ook in Californië waren er afgelopen jaar voortdurend blackouts. Niet door het koude weer, maar juist als gevolg van de extreme hitte. Daardoor was er in de avonduren veel vraag, op het moment dat de zon niet schijnt en er ook daar onvoldoende kolen- en gascentrales waren om in de elektriciteitsbehoefte te voorzien. De Green New Deal van de Democraten zet in op een duurzaam klimaatbeleid door 3.000 miljard dollar te investeren in de energietransitie.
Waarschijnlijk gaat door de ontwikkeling in Texas een veel groter deel van die investeringen naar het robuuster maken van het elektriciteitsnetwerk, inclusief de leveringsveiligheid. Het is waarschijnlijk ook een les voor elektriciteitsnetwerken in de rest van de wereld. Dat is uiteraard goed nieuws voor bedrijven die deze netwerken aanleggen en die reservecapaciteit kunnen bouwen. Het aardige is dat veel van bedrijven niet eens zo hoog gewaardeerd zijn, een alternatief voor mensen die zich zorgen maken om de aandelenzeepbel.
Han Dieperink is zelfstandig belegger en consultant. Hij was eerder in zijn loopbaan chief investment officer van Rabobank en Schretlen & Co. Hij geeft op Fondsnieuws zijn analyse en commentaar op economie en markten. Zijn bijdragen verschijnen op dinsdag en donderdag.