In de Belgische beleggerswereld is de komende meerwaardebelasting hét gespreksonderwerp bij uitstek. Koen Van de Maele, de chief investment solutions officer bij Candriam en voorzitter van fondsenkoepel Beama, is kritisch voor zowel de gammele invoering als de achterliggende bedoeling.
De federale regering houdt voet bij stuk: vanaf 1 januari wordt de winst bij de verkoop van een financiële belegging met 10 procent belast. De banken pleiten tevergeefs voor uitstel van die meerwaardetaks, omdat de wetteksten nog niet gepubliceerd zijn en er over talloze technische kwesties nog onduidelijkheid bestaat. ‘Chaos dreigt voor onze klanten’, waarschuwt bankenkoepel Febelfin.
Opt-in en opt-out
Er is veel te doen om de twee betaalopties die de fiscus gaat voorzien. Bij de eerste, de opt-out, houdt de belegger zelf alle behaalde meer- en minwaarden bij, zodat hij dat kan invullen bij de jaarlijkse belastingaangifte. De tweede, de opt-in, komt neer op een bronheffing: de bank houdt automatisch 10 procent in op de meerwaarde wanneer je een belegging met winst verkoopt en stort dat bedrag anoniem door naar de fiscus. Die optie komt tegemoet aan de vermogenden die liever geen informatie over hun beleggingen met de fiscus willen delen.
De regering wil dat de banken al vanaf 1 januari de opt-in organiseren, maar dat zien ze zonder wetteksten niet zitten. ‘Wat als de klant van bank verandert voor de wet klaar is? Of wat als er onenigheid ontstaat tussen rekeninghouders na het erven van een portefeuille?’, zijn maar enkele van de juridische bezwaren.
Koen Van de Maele, de chief investment solutions officer bij fondshuis Candriam, houdt zijn hart vast voor de komende weken tot de wet er is, mogelijk in maart. ‘Er is heel veel onzekerheid en onduidelijkheid. Niemand weet hoe het zal verlopen.’
Volgens de meeste fiscalisten is de opt-out optie – dus alles via de belastingbrief aangeven – de logische keuze voor de doorsnee belegger.
Van de Maele: ‘Puur vanuit een financieel beleggingsoogpunt lijkt me dat inderdaad beter, omdat je de meerwaardebelasting op een veel later tijdstip – bij het uiteindelijke aanslagbiljet van de inkomstenbelasting – betaalt dan bij een bronheffing. Het heeft beleggingstechnisch geen zin om een soort voorschot te geven aan de overheid als het niet nodig is. Wat niet wegneemt dat er voor de opt-in andere valabele argumenten kunnen zijn, zoals het ontzorgen of de anonimiteit bewaren.’
Dat betekent wel dat je als belegger alle verkooptransacties met meer- en minwaarden gaat moeten bijhouden.
‘Voor de gemiddelde belegger leidt de taks toch tot extra administratie, ja. Want zelfs als je bank alle transacties netjes voor je oplijst, dan zal je het nog steeds zelf moeten ingeven in de belastingaangifte. Je zal zelf ook moeten kijken of hij in aanmerking komt voor het vrijgestelde bedrag (10.000 euro per jaar). Als je bij meerdere banken zit, ga je alles eerst moeten consolideren in een Excel-bestandje.’
De banken moeten tijdens de kerstvakantie hun personeel mobiliseren om alles klaar te krijgen tegen 1 januari, terwijl de politiek de wet niet eens op tijd gestemd krijgt
De regering dringt erop aan dat de banken de opt-in meteen vanaf 1 januari mogelijk maken, zelfs zonder wettekst. Maar de banken zien grote IT- en juridische obstakels.
‘De politiek ziet in dat er toch wel wat beleggers zijn die de anonimiteit willen hebben en wil niet dat die tussenperiode en stoemelings verloren zou gaan wat betreft onmiddellijke fiscale inkomsten. Maar ik begrijp het verzet van de banken voor een stuk wel. Het is een complex verhaal, met bovendien een wankele juridische basis. Wat als een klant straks ontevreden is over wat de bank gedaan heeft? Ik heb in elk geval medelijden met de arme bankagenten te velde die dit ingewikkelde systeem moeten uitleggen aan hun klanten.’
‘Wat ook meespeelt in de ergernis: de banken moeten tijdens de kerstvakantie hun personeel mobiliseren om alles klaar te krijgen tegen 1 januari, terwijl de politiek de wet niet eens op tijd gestemd krijgt.’
Cruciaal voor die anonimiteit is natuurlijk dat die bronheffing “bevrijdend” is.
‘Dat werkt ontzorgend, want net zoals bij alle bevrijdende taksen in België moet je er dan niet meer naar omkijken bij de jaarlijkse belastingaangifte. Het is allemaal geregeld en betaald en je behoudt je anonimiteit. Let wel: als je aanspraak wil maken op de vrijstelling van 10.000 euro en ook de minwaarden in rekening wil brengen, dan ga je toch al die zaken weer moeten integreren in een Excel-bestandje en indienen via de belastingaangifte. Wellicht rekent de overheid erop dat sommigen bereid zullen zijn om die voordelen te laten vallen in ruil voor anonimiteit?’
Alsof het niet ingewikkeld genoeg is, heeft de regering ook de Reynderstaks – de reeds bestaande meerwaardetaks op het obligatiedeel van sommige fondsen – behouden, tegen het advies van Beama in.
‘Er zal dus een co-existentie bestaan tussen de nieuwe meerwaardebelasting en de Reynderstaks. Gelukkig gaat het niet om een dubbele belasting, maar het wordt wel ingewikkeld: de Reynderstaks wordt van je meerwaarde afgetrokken en enkel de residuele meerwaarde zal dan onder de nieuwe meerwaardetaks vallen. Leg dat maar eens uit aan de doorsnee klant.’
Het eerste ijkpunt voor de meerwaardetaks wordt de “foto” van de waarde van elke belegging op 31 december 2025, want alleen de meerwaarden vanaf die datum zullen belast worden. Verwacht u waarderingsproblemen voor sommige fondsen?
‘Over het algemeen eigenlijk niet. Zelfs de meeste private equity- of illiquide fondsen hebben toch een waardering van de net asset value op het einde van het kalenderjaar.’
De meerwaardetaks brengt onvermijdelijk administratieve en IT-kosten mee voor de banken. Op wie zullen die kosten afgewenteld worden?
‘Ik kan moeilijk voor de banken spreken, maar ik kan wel bevestigen dat ze zware IT-investeringen moeten doen. Ook qua rapportering worden er veel kosten gemaakt. Bij wie de factuur terechtkomt, zal de keuze zijn van de bank, rekening houdend met haar eigen objectieven qua rentabiliteit.’
Sparen of beleggen
Hoe zal de meerwaardetaks het beleggersgedrag beïnvloeden?
‘Ik vrees dat de complexiteit beleggers en potentiële beleggers gaat afschrikken. Mensen met koudwatervrees om te beleggen, gaan nu zeker afhaken. Dat zou jammer zijn, want Europa wil beleggen in risicokapitaal toch net meer stimuleren en het spaargeld activeren. Dat stond trouwens ook in het federale regeerakkoord. Hoe dat te rijmen valt met deze meerwaardebelasting, zie ik niet meteen. Dit is dus een own goal van de overheid, met nefaste gevolgen voor de hele maatschappij. Beleggers konden – zeker de voorbije twee jaar – toch mooie rendementen behalen.’
En dat terwijl de spaarrente vaak lager is dan de inflatie. Onlangs was in het nieuws dat de Belgische spaarboekjes weer boven de grens van 300 miljard euro uitstijgen.
‘De maatschappij heeft er belang bij dat het brede retailpubliek participeert in de kapitaalmarkten. Een belegging brengt op lange termijn altijd meer op dan een spaarboekje, leert de geschiedenis. Als we zelfs maar een deel van dat spaargeld kunnen activeren, zal iedereen tevreden zijn: de economie krijgt meer zuurstof en de mensen hebben een hoger rendement. Het is eigenlijk een no-brainer. Ik hoop daarom dat de federale regering toch nog iets gaat bedenken om beleggen te stimuleren, zoals het regeerakkoord beloofde.’
Sommigen voorspellen dat beleggers hun aantal “beleggingslijnen” zullen beperken en bijvoorbeeld een kleiner aantal effecten gaan aanhouden.
‘Dat zou een silver lining kunnen zijn voor de fondsenindustrie. In plaats dat beleggers zelf tientallen lijnen hebben van individuele aandelen en obligaties, zullen ze dat misschien willen vereenvoudigen door naar enkele fondsen over te stappen. Ik verheug me er niet te geweldig op, want ik vrees dat het beleggerspubliek eerder riskeert te verkleinen dan te vergroten. Maar voor degenen die het wel doen, denk ik dat de fondsindustrie wel mooie oplossingen kan bieden. De ultieme vereenvoudiging is natuurlijk dat je naar een bank gaat en zegt, geef me gewoon één oplossing, bijvoorbeeld één global-balanced of multi-asset-fonds.’
In plaats van tientallen lijnen van individuele aandelen, zullen beleggers dat misschien willen vervangen door enkele fondsen
Een belasting van 10 procent op beleggingswinst, is dat niet verdedigbaar als “fair” tarief?
‘Daar ben ik niet van overtuigd, omdat je de optelling van alle taksen op beleggingen moet bekijken. Wat daarbij vaak over het hoofd gezien wordt, is de TOB (taks op beursverrichtingen, kortweg beurstaks). Als je de cumul maakt van de roerende voorheffing op dividenden en op coupons, van de TOB, de effectentaks, de Reynderstaks en nu de meerwaardebelasting, dan denk ik dat het meer dan voldoende is.’
De meerwaardebelasting wordt berekend per aanslagjaar. Gaan mensen op het einde van het jaar hun beleggingsgedrag aanpassen op basis van de fiscaliteit?
‘Ik vrees ervoor en denk niet dat dit een goede zaak is. Wat je misschien gaat krijgen, is dat beleggingen verkocht zullen worden omwille van de vrijstelling van 10.000 euro per jaar, om ze dan na de jaarwisseling opnieuw te kopen. Maar dan betaal je de TOB twee keer. Je kan van de regen in de drop belanden: om de ene taks te ontwijken, betaal je een andere taks. Of je riskeert marktopportuniteiten missen.’
Ik zou liegen als ik zeg dat ik niet bang ben dat het tarief van 10 procent voor de meerwaardetaks in de toekomst gaat stijgen
Wat beleggers misschien nog het meeste vrezen bij een nieuwe taks, is dat de overheid de tarieven daarna verhoogt. De effectentaks, die de regering zopas verhoogde van 0,15 naar 0,30 procent, is daar het recentste voorbeeld van.
‘Die taks treft weliswaar een beperkt publiek (effectenrekeningen van meer dan 1 miljoen euro, red.), maar het gaat intussen toch om 30 basispunten op het volledige kapitaal. Dat neigt toch al naar een soort van vermogenstaks. Ik zit al vijfentwintig jaar in de sector en bijvoorbeeld de roerende voorheffing heeft toch al een hele weg afgelegd. Toen ik begon was het tarief 15 procent en dan is dat stapsgewijs verhoogd naar 30 procent. Ook met andere belastingen hebben we dat gezien. Dus ik zou liegen als ik zeg dat ik niet bang ben dat het tarief van 10 procent voor de meerwaardetaks in de toekomst gaat stijgen.’
Morgen deel 2: Koen Van de Maele over de trends in de fondsensector