De indruk dat Nederland met zijn goed gevulde pensioenpotten en groeiende bevolking het vergrijzingsprobleem wel onder controle heeft, is onterecht. ‘Nederland is veel armer dan het denkt.’
Deze waarschuwende woorden sprak Amlan Roy, hoofd demografisch onderzoek van Credit Suisse, onlangs op een seminar in Amsterdam over vergrijzing dat de Zwitserse bank organiseerde in samenwerking met indexprovider Stoxx. De gepromoveerde Indiase econoom hamerde op de impact die de vergrijzing heeft op de balansen van huishoudens, bedrijven en landen.
Gemiste factor
Niet alleen Nederland voelt de effecten van het steeds steiler worden van de bevolkingspiramide. Roy heft zijn handen in de lucht op en roept: ‘Laat me langer werken, geef me minder bijstand en zorg dat ik meer spaar.’
De meest hardnekkige misvattingen zijn volgens hem dat demografische ontwikkeling zich langs een voorspelbaar pad voltrekt en dat het vooral iets van de lange termijn is. ‘Het gaat om mensen als consumenten en werknemers’, wijst hij op de veranderingen die zich op dit moment al voltrekken.
Hij haalt de befaamde management goeroe Paul Drucker aan, die in 1999 al zei dat demografie ‘de belangrijkste factor is waar niemand oog voor heeft’. Roy voegt eraan toe dat het onmogelijk is om te voorspellen hoe de situatie er over vijf jaar uitziet.
Geen schaduw meer
Bepaalde bedrijven spelen handig in op de nieuwe trends, maar landen zijn niet in staat zich aan de nieuwe realiteit aan te passen. Dat een land als Griekenland failliet zou gaan aan de genereuze oudedagsvoorzieningen, zag Roy bijvoorbeeld al van verre aankomen.
Ook andere landen liggen op koers om onder oplopende kosten van een steeds oudere bevolking en stijgende schuldenlasten te bezwijken. ‘We nemen de schaduw weg van de jongere generatie’, is zijn stellige overtuiging.
De econoom staaft zijn woorden met statistieken. Tussen 1970 en 2015 is het deel van de wereldbevolking van 80 jaar of ouder met 394 procent gestegen. Daarbij ligt in een land als Nederland de levensverwachting intussen al ruim boven de 80 jaar, terwijl de gemiddelde leeftijd van 28,6 jaar in 1970 is gestegen tot 42,7 jaar in 2015.
Oudere werknemers hebben een geringere productiviteitsgroei dan jongere, wijst hij. Dit heeft weer drukkende gevolgen voor de economische groei en inflatie. Tegelijkertijd stijgen de kosten voor gezondheidszorg met het ouder worden exponentieel.
Demografisch manifest
In een ‘Demografisch manifest’ uit 2000 droeg Credit Suisse al een aantal mogelijke maatregelen aan. Enkele landen, waaronder Nederland, namen zich aanbevelingen zoals het verhogen van de pensioenleeftijd ter harte.
Toch ligt de effectieve leeftijd waarop mensen uitstromen daar nog beduidend onder, wijst Roy. In een land als Frankrijk ligt de effectieve pensioenleeftijd gemiddeld beneden de 60 jaar en in andere ‘luie landen’ als Griekenland en Italië overstijgt het gemiddelde dit maar net.
Ook zouden overheden veel meer kunnen doen om de arbeidsparticipatie van vrouwen te verhogen. Nederland staat er wat dit betreft niet echt goed op, stelt de Credit Suisse-econoom.
Ten aanzien van immigratie neemt Roy een genuanceerder standpunt in dan zijn collega’s van de zakenbankdivisie. Die schreven in een rapport ‘With open arms’ dat immigratie economische groei stimuleert en zo tegenwicht biedt aan vergrijzing.
Hij zegt de zorgen van een politicus als Geert Wilders te delen. De conclusie dat immigratie per saldo positief zal werken is volgens Roy zo niet te trekken. ‘Alleen landen als Canada en Australië stellen de juiste vragen’, zegt hij, verwijzend naar het selectieve beleid in deze landen om vooral hoger opgeleiden met in economische sectoren met schaarste toepasbare vaardigheden toe te laten.
Demography-index
Credit Suisse en Stoxx, die de bijeenkomst organiseerden, hebben de handen ineengeslagen bij de ontwikkeling van producten als de iStoxx Europe Demography 50 index, die in afgelopen augustus werd geïntroduceerd.
Op de index, die aanvankelijk voor een Belgische verzekeraar werd samengesteld, zal binnenkort ook een exchange traded fund worden gelanceerd, aldus Nico Langedijk, die afgelopen zomer overstapte van het Nederlandse BNP Paribas-kantoor naar de in Zwitserland gevestigde indexprovider.