Apps en online beleggingsdiensten hebben geleid tot een nieuw soort consumentengedrag met als gevolg: virale bankruns met nieuwe liquiditeitsrisico voor banken en beleggingsdiensten. De ECB waarschuwt dat de dreiging niet genegeerd mag worden.
Joe Vezzani is CEO en oprichter van het in Californië gevestigde Lunarcrush, dat zichzelf een “social intelligence company” noemt. Het bedrijf geeft particuliere beleggers toegang tot instrumenten die vergelijkbaar zijn met tools die door professionele beleggers worden gebruikt om de bedreigingen en beleggingskansen op te sporen via sociale media.
Lunarcrush aggregeert sociale mediagegevens en koppelt die aan specifieke bewegingen in aandelen en cryptovaluta’s, op zoek naar specifieke vermeldingen van bedrijfsnamen en NFT-verzamelingen. ‘We zijn hier om inzichten op institutioneel niveau naar de particuliere belegger te brengen. Dit zijn het soort tools die instellingen al lang hebben’, zegt Vezzani.
Toen aandelen van Silicon Valley Bank begonnen te dalen, had Vezzani’s tool al een sterke stijging - 234.000 procent - in verwijzingen naar de bank op sociale media opgepikt. Het was het begin van een bankrun waarbij de spaarders van de SVB binnen een paar uur tijd 42 miljard euro probeerden op te nemen, wat uiteindelijk leidde tot de ondergang van de bank.
‘Retail kan een grote invloed hebben op wat er gebeurt. Wat wij proberen te doen is dit te democratiseren, zodat de gewone spaarder en belegger dezelfde inzichten kan krijgen als grote financiële instellingen, en zichzelf kan beschermen tegen een bankrun’, aldus Vezzani.
Die democratisering van real-time beleggingsinformatie en handel is echter niet zonder risico, zeggen marktparticipanten en toezichthouders.
Liquiditeit
‘Wees voorbereid op de gevolgen voor de liquiditeit als de onrust snel om zich heen grijpt en beleggers de mogelijkheid hebben om onmiddellijk te handelen’, zegt een portefeuillebeheerder bij een Zwitserse asset manager die niet bij naam genoemd wenst te worden.
‘Spaarders begrijpen doorgaans weinig van wat er aan de hand is, dus kiezen ze voor de veiligste optie; het volgen van de rest van de meute. Dat veroorzaakt stromen van het banksysteem naar de geldmarkten’, aldus de portefeuillebeheerder. ‘Wanneer geld uit deposito’s wordt gehaald en in geldmarktfondsen wordt gestopt, verslechten de ratio’s en is er geen geld meer beschikbaar voor liquiditeit.’
Om grote liquiditeitsproblemen te voorkomen worden er in hoog tempo programma’s beschikbaar gesteld aan banken die hun onderpand moeten inruilen voor contant geld. Een voorbeeld is het aankoopprogramma van de Fed waarbij HTM-obligaties kunnen worden verhandeld voor liquide effecten tegen pari. In Europa en de VS is dagelijkse liquiditeit in dollars als geïntroduceerd. Ook in Zwitserland garandeert de centrale bank liquiditeit sinds het Credit Suisse-debacle.
‘Dat zijn allemaal tekenen dat liquiditeit nu prioriteit nummer één is, maar die aankoopprogramma’s werken alleen voor de korte termijn’, aldus de portefeuillebeheerder. ‘Zodra het oprekken van de liquiditeitsbuffers ten einde loopt, zullen andere financiële instellingen de langetermijnobligaties van banken moeten opkopen’, zegt hij. ‘Op papier ziet liquiditeit er allemaal mooi uit, maar in de praktijk valt het zwaar tegen.’
Veranderend consumentengedrag
Dat het veranderende gedrag van consumenten gevolgen kan hebben voor de liquiditeit van beleggingsfondsen, blijkt ook uit verschillende andere momenten in de afgelopen jaren.
Het was maart 2020, bij het begin van de Covid-19 pandemie, toen open-end beleggingsfondsen ineens een liquiditeitsprobleem hadden. Bijna 80 beleggingsfondsen met 40 miljard dollar onder beheer konden niet onmiddellijk reageren op aflossingsverzoeken toen beleggers plotseling hun geld begonnen op te nemen.
In februari en maart 2020 hielden beleggers - en met hen regelgevers en toezichthouders, waaronder het Internationaal Monetair Fonds - gedurende een aantal weken collectief de adem in toen de aandelenkoersen wereldwijd kelderden. Na een aantal zwarte handelsdagen kwamen de markten weer tot rust nadat regeringen wereldwijd in actie kwamen en reddingsprogramma’s presenteerden, waarmee vers kapitaal in de economie werd geïnjecteerd.
De ECB
De Europese Centrale Bank heeft ook vragen gesteld over de effecten van veranderingen in consumentengedrag en hoe deze de aard van de opnames van deposito’s beïnvloeden. In het tijdperk van de sociale media kunnen binnen enkele uren miljarden worden opgenomen, met directe gevolgen voor de balans van een bank, zoals bleek uit de bankrun op Silicon Valley Bank.
‘De modellen die banken gebruiken om activa en passiva te beheren, houden geen rekening met de verschuivingen in consumentengedragingen die typisch plaatsvinden als de rente stijgt, zoals het opnemen van deposito’s’, schreef de belangrijkste bankentoezichthouder van de ECB, Andrea Enria, in een blogpost van 20 december.
Enria plaatste zijn opmerking specifiek in de context van een stijgende rente. Een massale overstap naar spaarrekeningen bij een andere bank die meer rente betalen, kan ook de liquiditeitspositie van een bank aantasten.