De sterke stijging van de gas- en elektriciteitsprijzen zorgen voor een zwakkere euro. Vergeleken met een jaar geleden ontvangt Europa nog maar een fractie van de hoeveelheid aardgas uit Rusland. Tegelijkertijd zorgt de droogte en de gebrekkig Europese energie- infrastructuur er voor dat er juist meer moet worden gestookt op gas.
De droogte zorgt voor minder elektriciteit uit waterkracht. Verder moeten veel energiecentrales dicht omdat de temperatuur van het koelwater anders te hoog wordt. In Frankrijk is daardoor meer dan de helft van de kerncentrales dicht. Duitsland sluit deze winter de laatste drie nog werkende kerncentrales. Ook kan er nauwelijks meer steenkool worden vervoerd over de rivieren.
Het elektriciteitsnetwerk is op verschillende plekken overbelast, wat onder andere betekent dat er in de piekuren geen stroom uit zonnecellen meer kan worden geleverd aan het net. En als er één ding is waar zonnecellen goed in zijn, is het massaal leveren van stroom tijdens de piekuren. Het houdt dit jaar ook niet over qua wind. Hogedrukgebieden zorgen voor kalm weer in Europa en daarmee voor veel minder wind dan gebruikelijk.
Op het moment van schrijven zetten zowel gas- als elektriciteitsprijzen nieuwe records neer. Een kuub gas (ex-btw en andere belastingen) kost nu meer dan 10 euro, in Duitsland kost een kilowattuur elektriciteit nu 0,70 euro. Als dat wordt teruggerekend naar de prijs voor een vat olie, dan zou de olieprijs boven de 1000 dollar per vat moeten staan.
Zo’n verveelvoudiging van de energieprijzen in Europa betekent dat deze regio in een (zeer) diepe recessie zal terechtkomen. Normaal gesproken is een verdubbeling van de olieprijs daarvoor al voldoende, nu krijgen we de garantie van een vertienvoudiging. De energie uit Rusland werd voorheen voor het overgrote deel betaald in euro’s.
Dat geld kwam voor een belangrijk deel weer terug naar de eurozone in de vorm van investeringen en tegoeden bij verschillende banken. Ook werd er veel geïnvesteerd in vastgoed, luxe jachten en hier en daar een voetbalclub. Dat geld is verdwenen. Nu moet Europa de benodigde energie inkopen in harde dollars, dit mechanisme zorgt voor een extra aanbod van euro’s richting de dollar.
Daar komt nog bij dat door de sancties tegen de Russen, ook de Arabieren en de Chinezen terughoudender zullen worden om hun reserves aan te houden in euro. De Russen hadden gerekend op bescherming door de rechtsstaat en dat is ook voor Arabieren en Chinezen een belangrijke reden om in Europa te investeren. Het mocht niet zo zijn.
De sterk stijgende energieprijzen in combinatie met een steeds bredere stijging van het prijspeil, zorgt voor meer politieke onrust. Steeds meer regeringen in Europese landen moeten zich afvragen of ze de kerst wel halen en dan moet de recessie nog beginnen.
Daarvoor zijn er op 25 september verkiezingen in Italië en volgens de opiniepeilingen gaat de rechtse alliantie de meerderheid behalen. Deze euro-sceptische partijen laten zich nu milder uit over het vertrek uit de eurozone, maar een vos verliest wel zijne haren, maar niet zijne streken. Deze alliantie wil het geld uit Brussel nu vooral gebruiken om de energieprijzen voor de gemiddelde Italiaan te verlagen. Dat is datzelfde Italië waaraan Nederland een groot deel van het aardgas uit Slochteren heeft verkocht tegen twee cent per kuub, waar Nederlandse burgers toen al 35 cent per kuub moesten betalen.
De Nederlandse solidariteit kent geen grenzen. En dat allemaal omdat Italië niet afhankelijk mocht worden van Russisch gas. Begin dit jaar zou Europa als regio sterker groeien dan de Verenigde Staten en China, nu is het veruit de slechtst presterende regio. Dat zet de ECB voor het blok. De rente in de eurozone moet omhoog om de inflatie te beteugelen, maar omdat die vooral wordt veroorzaakt door de energiecrisis heeft het weinig zin om de vraag verder te remmen. Om de pijn van de recessie te verzachten, moet de rente eigenlijk omlaag in plaats van omhoog.
Nu is het de ECB gelukt om voor Italië een uitzondering te maken, maar dit zorgt niet direct voor meer draagvlak binnen Europa. Eigenlijk kan de rente in de eurozone niet meer omhoog en die constatering drukt de euro, wat zorgt voor nog meer inflatie.
De euro kan de dieptepunten van het jaar 2000 gaan opzoeken, wat betekent dat er nog zo’n 20 procent af kan. Er zijn voldoende mensen in de financiële wereld die geloven dat beleggingen aanhouden in vreemde valuta er voor zorgt dat er sprake is van meer risico in portefeuille. Alleen vormt dit keer de euro de bron van het risico. Ook op korte termijn zorgt een volledig naar euro afgedekte portefeuille met aandelen en obligaties juist voor meer in plaats van minder risico. Op het moment dat het onrustig is in de wereld, vluchten beleggers namelijk in de reservemunt, de dollar.
Wie die dollar afdekt naar euro, profiteert niet van een aantrekkende dollar en verliest feitelijk twee keer in portefeuille. Vaak wordt dan gesteld dat de gemiddelde burger in Europa vooral verplichtingen heeft in euro, maar dat is dankzij de recente energiecrisis sterk gewijzigd. Energie moet voortaan ingekocht worden in harde dollars. Gelet op het oplopende tekort op de Europese handelsbalans moet Europa die dollars eerst maar eens gaan verdienen. Anders wordt de euro nog zwakker.
Han Dieperink is chief investment strategist bij Auréus Vermogensbeheer. Hij was eerder in zijn loopbaan chief investment officer van Rabobank en Schretlen & Co.