Er valt moeilijk van een gunstig investeringsklimaat te spreken als bedrijven weglopen. De glans van het Amerikaans exceptionalisme mag er dan af zijn, in Europa zijn de problemen ook niet opgelost zolang Europese bedrijven hun hoofdzetels naar het buitenland verplaatsen.
‘Amerika eruit, Europa erin’, klinkt het onder beleggers. De leegloop uit Amerikaanse aandelen staat in schril contrast met het enthousiasme waarmee vorig jaar nog gesproken werd over Amerikaanse aandelen.
Beleggers zien kansen en een gunstig investeringsklimaat in Europa. Tegelijkertijd ervaren veel Europese bedrijven juist obstakels en overwegen ze steeds vaker de zetel naar het buitenland te verhuizen. Ze voelen zich gedwongen door te strenge regelgeving, bijvoorbeeld over de adoptie van AI of het klimaatbeleid.
Het Nederlandse communicatiesoftwarebedrijf Bird is een voorbeeld van een bedrijf dat Nederland dit jaar verliet vanwege de strenge Europese regelgeving rondom het zich razendsnel ontwikkelende AI. CEO Robert Vis voorspelde eerder dit jaar tegenover persbureau Reuters dat Europa economisch achterop zal raken als het zo doorgaat.
En Qatar-minister Saad Al-Kaabi uitte in december 2024 kritiek op de EU’s strikte ESG-rapportageregels. Volgens hem maakten die regels ‘absolutely no sense’ vanwege de hoge compliancekosten en de verstorende impact op internationale investeringen.
‘Er is veel optimisme over Europa als investeringsbestemming’, zegt Edin Mujagić, fondsbeheerder bij Hoofbosch. ‘Beleggers lijken te vergeten dat bedrijven juist overwegen te vertrekken. Een Duitse kettingzaagfabrikant stelde dit jaar zelfs een ultimatum aan de overheid: minder bureaucratie vóór 2030, anders vertrekken ze naar Zwitserland. En dat terwijl de loonkosten daar 10 procent hoger liggen. Dat is niet een teken van een sterk investeringsklimaat.’
Koninklijke Olie
Ook het van oorsprong oer-Hollandse Shell, in Nederland nog vaak nostalgisch aangeduid als ‘Koninklijke Olie’, is sinds de verhuizing van het hoofdkantoor van Den Haag naar Londen in 2022 officieel een Brits bedrijf.
De aankondiging kwam kort na een baanbrekend vonnis van de rechtbank in Den Haag in mei 2021, waarin Shell juridisch verantwoordelijk werd gehouden voor zijn bijdrage aan klimaatverandering. De rechter verplichtte het bedrijf niet alleen om zijn eigen CO₂-uitstoot terug te dringen met 45 procent, maar ook die van klanten, de zogeheten scope 3-emissies.
Hoewel Shell in zijn officiële verklaring over de verhuizing met geen woord heeft gerept over deze klimaatverplichting, zegt oud-topman Jeroen van der Veer nu dat het wél meespeelde. Tijdens het symposium ‘25 jaar euro’, georganiseerd door fondshuis Hoofbosch, stelde hij dat de juridische eis rond scope 3-emissies voor Shell onhaalbaar was.
De olieproducent liep niet weg voor de verantwoordelijkheid om de eigen uitstoot te reduceren, aldus Van der Veer. ‘Maar het verplicht verlagen van de uitstoot van klanten was simpelweg niet uitvoerbaar.’
Shell wachtte het hoger beroep niet af en vertrok uit Nederland. Pas in april 2024 vernietigde de Hoge Raad het eerdere vonnis, maar toen was de verhuizing al lang een feit.
Kapot reguleren
Onlangs waarschuwde ook Bosch-topman Stefan Hartung dat Europa zijn AI-toekomst ondermijnt door overregulering. Volgens de CEO van het Duitse technologieconcern maken bureaucratie en strikte, maar vage eisen het continent steeds minder aantrekkelijk: ‘We reguleren onszelf kapot door vooruitgang te willen indammen.’
Ook Van der Veer uitte al eerder zijn zorgen uit over de groeiende regeldruk in Europa. In een interview met Trouw eind vorig jaar wees hij op de toenemende juridisering en het stijgende aantal rechtszaken vergeleken met vroeger. Volgens hem leidt het continue controleren en inspecteren ervoor dat bestuurders vooral bezig zijn met vinkjes halen, terwijl het weinig bijdraagt aan echte productiviteit.
Daarmee luidt Van der Veer de noodklok over de contraproductieve werking van overregulering: ‘Als we op deze voet doorgaan, dan zullen meer Europese bedrijven de uitgang opzoeken.’