Ooit was Argentinië een van de rijkste landen ter wereld, rijker dan Frankrijk of Duitsland. Veel van de rijkdom was gebaseerd op de export van rundvlees. Nu kan een groot deel van de Argentijnen zich geen rundvlees meer veroorloven. Er wordt vooral kip gegeten, omdat het goedkoper is.
In november 2023 werd Javier Milei met 56 procent van de stemmen gekozen tot president van Argentinië. In december van dat jaar nam hij het roer over van de Peronist Alberto Fernández, inclusief een inflatie van 211 procent, in een krimpende economie waar minimaal 45 procent van de bevolking onder de armoedegrens leeft.
Milei kreeg van de buitenlandse media een kritisch onthaal. Zijn beleid zou desastreus uitpakken en de keuze was vooral of ze hem een cijfer 1 of een 2 zouden geven. Geleidelijk begint dat beeld te kantelen, al was het maar omdat de Argentijnse beurs de best presterende beurs van 2024 is geworden.
Javier Milei is een radicaal-rechtse libertariër met extravagant haar die de verkiezingsbelofte om kosten te besparen kracht bijzette door met een kettingzaag te zwaaien. Hij kwam met onconventionele oplossingen voor een land dat bankroet was en desondanks nog altijd 44 miljard dollar schuldig is aan het IMF.
Aantal ministeries gehalveerd
Milei heeft een heilig geloof in vrije markten en zijn ideale omvang van de overheid is dat die niet groter mag zijn dan een nachtwakersstaat, waarin de overheid zich zo weinig mogelijk bemoeit met de burgers. Hij heeft daarom in snel tempo het aantal ministeries gehalveerd, evenals de Argentijnse peso. De strijd tegen de hyperinflatie is zijn topprioriteit. Eerst leek het of hij dat moest realiseren per decreet, want zijn partij La Libertad Avanza heeft slechts enkele zetels in het parlement. Toch slaagde hij er juli vorig jaar in om een pakket maatregelen door het Argentijnse congres te loodsen. Inmiddels staat de inflatie niet meer op 25 procent per maand, maar op 2,7 procent.
Naast de aanpak van de inflatie heeft Milei door de draconische maatregelen onder het mom van ‘no hay plata’ (er is geen geld) de overheidsfinanciën op orde gekregen. Voor het eerst sinds 2008 heeft Argentinië al meerdere maanden een overschot op de begroting. Deze begrotingsdiscipline is essentieel om in gesprek te gaan met het IMF over het herstructureren van de schuld.
Argentinië is in theorie niet alleen rijk door de agrarische productie die profiteert van de vruchtbare pampas. Het land is ook rijk aan grondstoffen, waaronder aardgas, lithium en koper. Toch was investeren in het land vanwege de onstabiele economische situatie nooit eenvoudig. Een van de wetten die Milei nu door het congres heeft gekregen, gaat over bindende (30 jaar) afspraken over de belastingafdracht bij investeringen in specifieke sectoren. Sinds die wet is er meer buitenlandse belangstelling. Verder liberaliseerde Milei de huurmarkt en in plaats van een tekort aan woningen, verdubbelde opeens het aanbod. Ook de overheidssubsidies op energie werden gereduceerd.
Oplopende werkloosheid
Deze maatregelen betekenen nog niet bepaald dat de Argentijnse economie gaat groeien, maar veel belangrijker is dat de randvoorwaarden voor groei er nu zijn. Waarschijnlijk is de economie vorig jaar nog met zo’n 4 procent gekrompen, maar dit was nodig om de inflatie onder controle te krijgen. Inmiddels is hyperinflatie niet langer het belangrijkste probleem. Die plek is nu ingenomen door de oplopende werkloosheid. Het officiële cijfer staat op 8 procent, maar met een informele sector van 45 procent zegt dat niet zo veel. Er is in Argentinië ook niet zoiets als sociale zekerheid. Wel waren er 3,5 miljoen ambtenaren (op 47 miljoen Argentijnen), maar dat aantal loopt snel terug. Ondanks deze problemen blijven veel Argentijnen hem steunen. De voorgangers van Milei moeten het dus wel erg bont hebben gemaakt.
Een jaar geleden verwachtten weinigen dat Milei erin zou slagen om de inflatie onder controle te krijgen en de overheidsbegroting in evenwicht te brengen. Toch is de zieke man van Latijns-Amerika erin geslaagd om dit beeld te doen kantelen in een voorbeeld voor de hele regio. Nu de basis op orde is, kan het land werken aan het laten groeien van de economie. Landen als Brazilië, Chili, Colombia en Mexico die een jaar geleden nog kritiek hadden, staan nu onder druk om ook orde op zaken te stellen. Binnenkort krijgt Milei ook nog de volledige steun van Donald Trump, want net als Trump is Milei een promotor van de supply-side-economics: lage belastingen, deregulering en vrije markten.
Het succes van Milei kan ervoor zorgen dat meer landen die in de problemen zitten, dit voorbeeld gaan volgen. Trump lijkt met de benoeming van Scott Bessent ook te kiezen voor de monetaire discipline die hoort bij de supply-side-economics. Milei wordt zelfs getipt als de persoon die ook in Europa maar eens orde op zaken moet gaan stellen. Hij zou morgen kunnen beginnen in Frankrijk. Met het succes van Milei is de eeuwige grap over de oplossing van de Japanse staatsschuld ook verleden tijd. Die bestond namelijk uit het eerst verlengen van de duration van Japanse staatsobligaties, om daarna een Argentijnse centrale bankier in te huren om de inflatie omhoog te krijgen.
Nog meer geld er tegenaan
De komst van Milei is een gevolg van de opkomst van de compensatie-economie, een direct gevolg van de pandemie en het doorslaan van politici om elk probleem Keynesiaans op te lossen door de vraag te steunen. Steeds vaker wordt de overheid nu gezien als een pinautomaat en de oplosser voor alle problemen. Of het nu particulieren zijn of bedrijven, telkens is de oplossing om er nog meer geld tegenaan te gooien. De overheid krijgt daardoor een steeds grotere rol in de economie. Dat is niet goed voor de groei op lange termijn en kan de maatschappij ernstig ontwrichten. Meer landen zouden gebaat zijn met de opmerking ‘no hay plata’.
Han Dieperink is chief investment officer bij Auréus Vermogensbeheer. Hij was eerder in zijn loopbaan chief investment officer van Rabobank en Schretlen & Co.