De teleurstellende Amerikaanse arbeidsmarktcijfers van vorige week doen meer dan alleen de discussie over renteverlagingen aanwakkeren. Ze brengen een scenario in beeld dat sterk doet denken aan 1998 – het jaar waarin renteverlagingen door de Federal Reserve de dotcom-rally ontketenden. In het huidige ‘Uber-Goldilocks’-scenario zouden de effecten van AI zelfs groter kunnen zijn dan de technologische opleving van toen.
Wijlen professor Charles P. Kindleberger identificeerde in zijn boek ‘Manias, Panics and Crashes’ vier essentiële voorwaarden die samen een zeepbel kunnen vormen. Deze ingrediënten zijn vandaag de dag allemaal aanwezig, net zoals ze dat waren aan het einde van de jaren negentig.
Ten eerste: een externe schok of paradigmaverschuiving – een gebeurtenis die de fundamentele economische verhoudingen verstoort en nieuwe mogelijkheden creëert. In de jaren negentig was dat de commercialisering van het internet en de deregulering van de telecomsector. Vandaag zien we een vergelijkbare transformatie door de doorbraak van generatieve AI, versterkt door geopolitieke verschuivingen die onshoring en technologische soevereiniteit stimuleren.
Ten tweede: een krachtige, disruptieve innovatie die de verbeelding van beleggers prikkelt door een grote belofte in de verre toekomst. In de jaren negentig was dat het internet – een technologie die beloofde de hele economie te transformeren. Vandaag is dat kunstmatige intelligentie. Net als toen geloven beleggers dat we aan de vooravond staan van een fundamentele verandering in hoe we werken, consumeren en leven.
Ten derde: speculatieve vehikels die massale deelname mogelijk maken. Tijdens de dotcom-hausse waren dat Amazon, AOL, Cisco, Yahoo en andere internetpioniers. Nu hebben we de Magnificent Seven: Apple, Microsoft, Google, Amazon, Tesla, Meta en Nvidia. Deze bedrijven fungeren als proxy’s voor de AI-revolutie, net zoals hun voorgangers dat deden voor de internetrevolutie.
Ten vierde: ruime liquiditeit en een accommoderend monetair beleid. Dit is het ingrediënt dat tot nu toe ontbrak, maar mogelijk spoedig wordt toegevoegd. Kindleberger benadrukte dat zeepbellen zelden ontstaan zonder overvloedige kredietverlening en lage rentes die speculatie voeden.
De kracht van een renteverlaging uit voorzorg
Van september tot november 1998 verlaagde de Fed drie keer de rente. Niet omdat de Amerikaanse economie in problemen was, maar uit voorzorg vanwege de Aziatische financiële crisis en de val van hedgefonds Long Term Capital Management. Deze ‘insurance cuts’ bleken een katalysator voor de grootste speculatieve zeepbel in de moderne geschiedenis.
De huidige situatie vertoont opvallende parallellen. Fed-voorzitter Powell geeft aan dat de beleidsrente ‘zeer dicht bij het neutrale niveau’ ligt. De zwakke arbeidsmarktcijfers – met een stijging van de werkloosheid naar 4,2 procent en aanzienlijke neerwaartse herzieningen van eerdere cijfers – maken een renteverlaging uit voorzorg in september steeds waarschijnlijker. De Federal Reserve heeft immers een dubbelmandaat: naast het beheersen van de inflatie moet zij ook streven naar volledige werkgelegenheid. Werkgelegenheid is bovendien een ‘lagging indicator’, wat betekent dat de rente uit voorzorg omlaag moet, ver voordat de werkloosheid begint op te lopen.
Van roaring twenties en dotcomrally naar kunstmatige intelligentie
Naast de dotcomrally is er nog een historische parallel die de moeite waard is: de roaring twenties. Ook die periode kenmerkte zich door een explosieve groei van de productiviteit, door de komst van elektriciteit, auto’s en vliegtuigen en natuurlijk de lopende band, allemaal als gevolg van de tweede industriële revolutie. Net als toen zorgt nu de technologische vooruitgang als gevolg van de vierde industriële revolutie voor een periode van economische euforie waarin aandelenkoersen naar ongekende hoogten kunnen stijgen.
De huidige productiviteitsboom is indrukwekkend. De productiviteitswinsten stellen bedrijven in staat om de kosten van de importheffingen te absorberen zonder dat ze hun winstgevendheid raken. Ondanks de importheffingen zijn de winstmarges immers verder gestegen, zo blijkt uit de bedrijfsresultaten over het afgelopen kwartaal.
Trumps handelsoorlog als katalysator
President Trumps pogingen om het mondiale handelssysteem te hervormen doen ook een beroep op innovatie en lagere kosten met behulp van kunstmatig intelligentie productiviteitsvoordelen. Zijn recente handelsakkoorden met de EU, Japan en Zuid-Korea – waarin deze landen instemmen met tariefverhogingen van 15 procent zonder vergelding – kunnen leiden tot aanzienlijke export- en investeringsstromen naar de VS. Deze veranderingen zorgen samen met de toegenomen geopolitieke onzekerheid voor een voortdurende behoefte aan het verlagen van de kosten, iets waar op dit moment alleen de implementatie van kunstmatige intelligentie voor kan zorgen.
Han Dieperink is chief investment officer bij Auréus Vermogensbeheer. Hij was eerder in zijn loopbaan chief investment officer van Rabobank en Schretlen & Co.