Het gaat om de tijd in de aandelenmarkt, niet om het ‘timen’ van de markt. Als beleggers dit advies ter harte hadden genomen, dan hadden ze meer rendement gemaakt dan nu. Nu gaat er veel geld verloren met het ‘timen’ van de markt, meer dan in de grootste correctie ooit. In dat licht is het vreemd dat toezichthouders en centrale bankiers van tijd tot tijd stellen dat de aandelenmarkt te hoog is gewaardeerd.
Vorige week was het weer zover. Toezichthouders en centrale bankiers gaven de indruk dat zij de markt kunnen timen. Zeker als zo’n bericht komt van de Autoriteit Financiële Markten, mag daar toch meer waarde aan worden gehecht dan aan de gemiddelde finfluencer. Natuurlijk zijn er verschillende goeroes die ook van tijd tot tijd hun visie geven op de markt, maar de visie van een autoriteit suggereert toch een soort alwetendheid. Toch gaat ook zo’n advies ten koste van het rendement.
Irrationele uitbundigheid
Op 5 december 1996 gaf Alan Greenspan, de voorzitter van de Federal Reserve, een speech genaamd ‘The Challenge of Central Banking in a Democratic Society’. In die speech gebruikte hij de woorden “irrational exuberance”. Greenspan koppelde dit aan de financiële stabiliteit, omdat beurzen nadat ze overgewaardeerd zijn geweest de neiging hebben zo hard te zakken dat ze daarmee een recessie kunnen veroorzaken.
Greenspan zag het als een van de taken van de centrale bank om financiële stabiliteit te bewaken en systeemrisico’s zoveel mogelijk te voorkomen. Financiële markten reageerden initieel negatief op de woorden van Greenspan. Dit was echter van korte duur, in de jaren na de speech volgde één van de grootste bull-markten ooit.
Greenspan-put
Op zich vormen stijgende koersen geen risico voor een centrale bank. Vaak zijn sterk stijgende koersen wel een uitvloeisel van monetair beleid. Als de rente zakt tot ver beneden de evenwichtsrente, geloven veel centrale bankiers dat ze de economie stimuleren. Er zou dan minder worden gespaard en meer worden geïnvesteerd.
Dat verband is echter niet zo sterk. Er wordt vooral meer geld geleend om te investeren in bestaande activa. Bedrijven kopen hun eigen aandelen in en er ontstaan zeepbellen, bijvoorbeeld in de vastgoedmarkt. Risico’s ontstaan pas als de zeepbel barst.
Om de negatieve effecten van dalende koersen tegen te gaan, greep Greenspan regelmatig in. Hij was er snel bij om bij elke crisis (Azië, LTCM) de rente te verlagen. Op een gegeven moment stond dat fenomeen bekend als de “Greenspan-put”. Greenspan was verstandig genoeg om niet de markt te willen voorspellen, het ging hem in zijn speech meer om de beperkingen van het monetaire beleid.
Een wijze les
Sinds die inmiddels beroemde speech van Greenspan zijn toezichthouders en centrale bankiers meer terughoudend met het doen van voorspellingen over de beurs. De opvolger van Greenspan, Ben Bernanke, hield zijn kaken op elkaar, ondanks de dreigende subprime crisis, de val van Lehman en de Grote Financiële Crisis. Maar vorig jaar oktober waarschuwde de Bank of England dat met name Amerikaanse technologie-aandelen te hoog gewaardeerd zouden zijn. Ook die constatering is inmiddels door de markt afgestraft.
Er zijn maar weinig periodes in de geschiedenis dat deze technologie-aandelen en daarmee de aandelenmarkt zo sterk stegen. In die traditie mag de waarschuwing van de AFM en DNB eerder worden gezien als een koopsignaal.
Parallellen met de jaren negentig
Er zijn steeds meer overeenkomsten met de jaren negentig. Toen zorgde de komst van het internet voor een hogere productiviteit, nu is het kunstmatige intelligentie. In 1995 was er voor het eerst sprake van een zachte landing van de economie, net als nu. Ook hielden centrale banken de rente langer hoog.
Achteraf moest Greenspan wel toegeven dat hij zelf op meer inflatie had gerekend in de jaren negentig, maar dat de gestegen productiviteit er voor had gezorgd dat de inflatie voortdurend lager uitkwam dan de verwachtingen. Verder onderschatten toezichthouders en centrale bankiers in hoeverre de markt vooruit kijkt. Historische waarderingen zijn wellicht op lange termijn relevant, maar hebben op korte termijn niet zo veel invloed.
Waarschuwen kost rendement
Het grootste probleem met dit soort waarschuwingen is dat daardoor mensen minder interesse krijgen om te gaan beleggen en meer gaan sparen. Bij de huidige (te lage) spaarrente betekent dit dat spaarders per saldo koopkracht inleveren. Eigenlijk zou er een waarschuwing moeten komen bij sparen, iets in de trant van ‘Let op, geld sparen kost geld’.
In Nederland staan er honderden miljarden op spaarrekeningen, voor een groot deel ook nog voor de lange termijn. De groep beleggers is sinds de jaren negentig met zo’n miljoen afgenomen, nog even afgezien van de pensioengelden. Wellicht dat toezichthouders in de toekomst ook eens een keer kunnen waarschuwen wanneer het moment gekomen is om in te stappen.
Han Dieperink is chief investment officer bij Auréus Vermogensbeheer. Hij was eerder in zijn loopbaan chief investment officer van Rabobank en Schretlen & Co.