De Bund in Shanghai is een anderhalf kilometer lange oeverpromenade aan de Gele rivier. Door de luxe restaurants en de Italiaanse racewagens lijkt het uitzicht op Pudong vanaf Bar Rouge aan de Bund op het kapitalistische ultimum van de communistische heilstaat.
Op 24 oktober 2020 hield Jack Ma, de oprichter van Alibaba, zijn beroemde toespraak op de Bund Finance Summit in Shanghai. Het was een sterke toespraak, maar wel enigszins controversieel. Ma pleitte voor wereldwijde hervormingen, ook in China. Hij vergeleek de banken, ook de Chinese, met pandjeshuizen en noemde het systeem ouderwets. Het Bazel-akkoord was in zijn ogen gericht op een ziekte van ouderen, specifiek Alzheimer, en wees daarbij op Europa. Maar kritiek op ouderdom en autoriteit ligt gevoelig in China, gezien de gemiddelde leeftijd van de mensen in het politiek bureau.
Volgens Ma moest innovatie niet worden onderdrukt door risicomijding. Hij gebruikte de metafoor van de overgang van transport per spoor naar transport door de lucht. Goede innovaties zijn niet bang voor supervisie, maar ze zijn bang om de methodologie van gisteren te gebruiken om een luchthaven te beheren. We kunnen de luchthaven niet beheren met dezelfde methode als waarmee we treinstations beheren, en we kunnen de methoden van gisteren niet gebruiken om de toekomst te beheren.
Deze toespraak zorgde er al snel voor dat de afsplitsing van Ant van Alibaba niet door kon gaan. Eerst was Ant nog de grootste IPO ooit in Azië, maar kort daarna verdween Jack Ma uit beeld. Niet alleen kostte dit Alibaba vele miljarden, het zorgde er ook voor dat veel meer tech-bedrijven in China werden aangepakt. Veel belangrijker nog was het gevolg voor het ondernemerschap in de Chinese samenleving.
Dankzij Deng Xiaoping ging China vanaf 1978 experimenteren met de vrije markt en het kapitalisme. Van oudsher staan Chinezen bekend als de ondernemers van Azië, dus juist in China was het relatief eenvoudig om de ‘animal spirits’ tot leven te wekken.
Animal spirits is de letterlijke vertaling van spiritus animales, de adem die de menselijke geest wakker maakt. Dit begrip werd in 1936 gebruikt door Keynes, de man die een betere belegger was dan econoom. Animal spirits verwijzen naar de manieren waarop menselijke emoties financiële besluitvorming kunnen sturen in onzekere omgevingen en onvoorspelbare tijden. Nog altijd hebben economen moeite om de komst van de recessie te voorspellen evenals het herstel na een recessie. Voor een belangrijk deel komt dit door de animal spirits, die nu eenmaal moeilijk te modelleren zijn in een economisch model.
Juist in China spelen deze animal spirits een grote rol om het kapitalisme binnen de communistische heilstaat te laten bloeien. De Amerikaanse neo-conservatieven zijn ervan overtuigd dat het kapitalisme alleen welig kan tieren binnen een democratie. Veel in naam kapitalistische landen zijn tegenwoordig verworden tot een bijzonder soort socialisme, namelijk het socialisme voor de rijken. Daar wordt juist de vrije markt als vast onderdeel van het kapitalisme onderdrukt.
In China werden vanaf 2020 de animal spirits ook onderdrukt en dreigde al het werk van Deng Xiaoping ongedaan te worden gemaakt, waarmee ook het kapitalistische experiment dreigde te mislukken. Het goede nieuws deze week is dat Xi Jinping openstaat voor een gesprek met Jack Ma. Dit mag worden gezien als een belangrijke koerswijziging die op zichzelf in staat moet zijn om de animal spirits nieuw leven in te blazen.
Veel mensen zijn nog altijd uiterst pessimistisch over China. Toch presteert de economie nog altijd relatief goed. Zo ligt het elektriciteitsverbruik 35 procent hoger dan voor covid. China is ook de snelst groeiende economie in de wereld, na India. De bijdrage van China alleen aan de wereldeconomie is groter dan de bijdrage van de G7 bij elkaar. Die groei werd gerealiseerd, ondanks een krimpende wereldbevolking. De reële groei van het Chinese bbp bestaat op dit moment puur uit groeiende productiviteit.
Het grootste probleem voor de Chinese economie de afgelopen jaren was het uitgesproken lage vertrouwen van ondernemers en consumenten. Bij consumenten was dit vooral een gevolg van de Chinese aanpak van de coronapandemie. Daardoor zijn Chinese deposito’s in korte tijd met 90 procent gestegen (1,5 keer Japan) en wordt er onvoldoende geconsumeerd.
Gelet op de onderwaardering van Chinese aandelen in combinatie met het negatieve sentiment rondom China is het land een echte value-trade: undervalue, underesearched, underloved. Mogelijk is het zelfs de ultieme Trump-trade. Een mooie lakmoesproef is het nieuws rondom DeepSeek. Sommige mensen buiten China geloven dat alles van DeepSeek gestolen is van de Amerikanen. Anderen stellen dat alles rondom DeepSeek niets meer is dan communistische propaganda. Met andere woorden, het is allemaal verzonnen.
Weer anderen zien de komst van DeepSeek als het gevolg van falende handelsbarrières. Waarschijnlijker is dat juist het kapitalistische aanpassingsvermogen dat nu eenmaal eigen is aan ondernemers heeft gezorgd voor dit succes. Dat in combinatie met een hernieuwde omarming van diezelfde animal spirits door de machthebbers in Peking kan op de beurs zorgen voor vuurwerk. Welkom in het jaar van de slang.
Han Dieperink is chief investment officer bij Auréus Vermogensbeheer. Hij was eerder in zijn loopbaan chief investment officer van Rabobank en Schretlen & Co.