De geschiedenis herhaalt zich soms op verrassende wijze. In de jaren tachtig stond Ronald Reagan bekend om zijn harde lijn tegen de Sovjet-Unie, een strategie die uiteindelijk bijdroeg aan het einde van de Koude Oorlog. Vandaag zien we Donald Trump die een vergelijkbare confronterende aanpak hanteert, maar dan op het economische slagveld.
Reagan noemde de Sovjet-Unie een ‘evil empire’ en lanceerde zijn ambitieuze Star Wars-programma om de Russen onder druk te zetten. Trump, op zijn beurt, heeft altijd al gehamerd op oneerlijke handelspraktijken en heeft zware importtarieven opgelegd aan een groot deel van de wereld.
Een diplomatieke opening
De harde opstelling van Trump lijkt een onverwachte opening te creëren. Een groeiend aantal landen heeft inmiddels gereageerd met een verrassend tegenvoorstel: het volledig afschaffen van wederzijdse importtarieven. Vietnam was één van de eersten met het aanbod om de tarieven terug te brengen naar nul. Trump verwees al naar zijn zeer productieve gesprek met de Vietnamese partijleider To Lam.
Taiwan heeft zich bij deze beweging aangesloten. President Lai Ching-te verklaarde dat tarief-onderhandelingen kunnen beginnen met nultarieven tussen Taiwan en de Verenigde Staten, met verwijzing naar de VS-Canada-Mexico vrijhandelsovereenkomst. Taiwan belooft zelfs extra investeringen in de VS, waarbij TSMC’s aangekondigde investering van 100 miljard dollar slechts het begin zou zijn.
Zelfs binnen de eigen gelederen van Trump is er beweging. Elon Musk heeft zich uitgesproken voor het creëren van een vrijhandelszone tussen de VS en Europa. Musk hoopt dat wordt overeengekomen dat zowel Europa als de Verenigde Staten in een ideale situatie naar een nultarief zouden moeten gaan, waardoor effectief een vrijhandelszone ontstaat.
Van handelsoorlog naar mondiale vrijhandel?
Deze ontwikkelingen bieden Trump een unieke kans waarmee hij zich onsterfelijk kan maken. Waar Reagan eerst de nucleaire wapenwedloop intensiveerde, maar uiteindelijk de geschiedenis inging als een vredestichter, kan Trump nu van een handelsoorlog moeiteloos overschakelen naar het bevorderen van mondiale vrijhandel.
Natuurlijk vereist dit wel een draai in Trumps standpunt. Al meer dan veertig jaar verkondigt hij immers dat tarieven de Amerikaanse economie zullen beschermen. Zijn retoriek gaat vaak over het beschermen van Amerikaanse banen en het herstellen van de binnenlandse industrie. Trump’s handelsadviseurs zoals Peter Navarro en minister van Handel Howard Lutnick lijken vooralsnog vastbesloten de tarieven door te zetten. Lutnick heeft zelfs categorisch uitgesloten dat de tarieven worden uitgesteld.
Maar wie Trump kent, weet dat hij vaker zonder problemen van standpunt kan veranderen wanneer hem dat uitkomt. Hij zou zijn draai kunnen verkopen als een briljante onderhandelingsstrategie: eerst dreigen met tarieven en vervolgens, als andere landen capituleren met nultariefvoorstellen, dit presenteren als een spectaculaire overwinning.
De negatieve reactie op de financiële markten op de aangekondigde tarieven verhoogt de druk op Trump om een uitweg te vinden. Als economische indicatoren verslechteren, zou Trump weleens kunnen besluiten dat een ommezwaai naar vrijhandel een aantrekkelijker optie wordt.
Het ironische is dat Trump, misschien onbedoeld, de wereld naar een economische liberalisering zou kunnen leiden die verder gaat dan wat zijn voorgangers hebben bereikt. Trump’s handelsconfrontatie zou kunnen resulteren in een nieuw tijdperk van mondiale economische integratie.
Canada en Mexico zijn al enigszins gespaard gebleven van de zwaarste tarieven, wat suggereert dat Trump selectief kan zijn in zijn aanpak. Dit opent de deur voor gedifferentieerde onderhandelingen met individuele landen of handelsblokken, wat uiteindelijk zou kunnen leiden tot een complex web van bilaterale vrijhandelsovereenkomsten.
Een mogelijke uitweg voor Trump
Zoals Reagan in 1987 bij de Brandenburgse poort sprak over ‘Tear down this wall’, zou Trump een gelijk speelveld kunnen creëren door alle tariefmuren te slechten. Het zou een elegante uitweg zijn van zijn irrationele kritiek op oneerlijke handelspraktijken, niet door protectionisme maar door het afdwingen van complete wederkerigheid.
Dit zou Trump in staat stellen zijn gezicht te redden en tegelijkertijd een wereldwijde economische crisis te voorkomen. Hij zou kunnen claimen dat zijn tarievendreigingen precies hebben bereikt wat hij wilde: eerlijkere handelscondities voor Amerika, zonder de nadelen van een handelsoorlog.
Reagan bewees dat een havik kan transformeren tot een duif zonder zijn principes te verloochenen. De vraag is of Trump, met zijn befaamde pragmatisme en instinct voor zelfbehoud, hetzelfde kan doen op het gebied van internationale handel. De kans om de geschiedenis in te gaan als de president die mondiale vrijhandel realiseerde, in plaats van als degene die een handelsoorlog ontketende, ligt voor het grijpen.
Han Dieperink is chief investment officer bij Auréus Vermogensbeheer. Hij was eerder in zijn loopbaan chief investment officer van Rabobank en Schretlen & Co.