De beurzen crashten deze week, en dus is het wachten op de smeuïge headlines van (social) media die er natuurlijk dol op zijn om wat olie op het vuur te gooien. Maar die van De Telegraaf had ik niet meteen zien aankomen: ‘Pensioenfondsen beven door beursdrama.’
Waarvoor dank, want dat leverde direct deze column op.
Dure business
Dat ik zo’n om aandacht schreeuwende kop niet meteen verwachtte, heeft vooral met mijzelf te maken. De pensioensector is in mijn ogen een weinig transparant wereldje van ons-kent-ons bestuurders, consultants en opportunisten die elkaar voortdurend nieuwe baantjes en posities toespelen. Dat is wat mij betreft ook één van de redenen waarom het systeem om de zoveel jaar weer op de schop moet.
Naast het feit dat versobering natuurlijk onvermijdelijk is, omdat er in het verleden simpelweg te riante regelingen zijn uitgedeeld. Mijn inschatting is dat pensioenen stiekem een erg dure business zijn, aangezien al die mensen die erbij betrokken worden natuurlijk ook gewoon (dik) moeten worden betaald.
Dekkingsgraad
Hoe dan ook, headlines zoals hierboven duiken altijd op zodra aandelen stevig dalen. Centraal in het artikel van De Telegraaf staat de zogeheten pensioencompensatie, die in het geding komt doordat lagere aandelenkoersen een negatief effect hebben op de dekkingsgraad van pensioenfondsen. En laat die compensatie voor deelnemers die nadelig worden geraakt door het nieuwe stelsel nu nét afhankelijk zijn van die dekkingsgraad.
Voor fondsen als PMT (Pensioenfonds Metaal en Techniek) en PFZW (Pensioenfonds Zorg en Welzijn) was de situatie vóór de recente beursdaling al precair, zo stelt De Telegraaf. Volgens hun eigen cijfers gaat het om bij elkaar opgeteld meer dan vier miljoen (!) deelnemers.
Maar wat als ik je vertel dat aandelen helemaal het probleem niet zijn? Over de afgelopen twintig jaar hebben aandelen een gemiddeld rendement van 8,4 procent behaald. En dat is inclusief de recente correctie. Ik kan je verzekeren: dat is meer dan de meeste assetallocators van pensioenfondsen op papier hebben durven zetten.
Waar het structureel misgaat, is bij de zogenaamde veilige obligaties. Die hebben over de afgelopen twintig jaar een gemiddeld rendement van amper 2 procent opgeleverd. En over de afgelopen tien jaar zelfs helemaal niets. Ondertussen lag de inflatie in beide periodes ruim bóven die 2 procent. Ik zeg maar even niets over indexering.
Gemiste kans
Ik vermoed dat weinig pensioenfondsen hebben gerekend met een structureel obligatierendement onder de inflatie. En dat is wrang, want dat betekent dat juist in de opbouwfase, waar mijns inziens veel te weinig aandacht voor is, kansen zijn gemist. Terwijl het toch niet zo moeilijk is om te veronderstellen dat rentes in een schuldgedreven economie gemiddeld verder omlaag moeten.
Het zal pensioenfondsen toch niet zijn ontgaan dat er steeds méér schuld nodig is om onze economieën überhaupt nog te laten groeien? En dat dit de vraag van schuldenhoudbaarheid oproept?
Verder kijken
Tot slot een, uiteraard volkomen ‘willekeurig’ gekozen, rekenvoorbeeld. Stel dat je naast de traditionele 60-40 portefeuille óók een klein beetje ruimte had gereserveerd voor die andere beleggingscategorie met een lange historie én bewezen spreidende werking: goud.
Met slechts 10 procent goud in de portefeuille, en dus 30 procent obligaties in plaats van 40 procent, had je over de afgelopen twintig jaar ruim 1 procent per jaar méér rendement behaald. Dat lijkt weinig, maar vertaalt zich na die twintig jaar naar een 21 procent groter vermogen dan met de klassieke 60-40 verdeling.
Omdat je in beide gevallen 60 procent in aandelen belegt, lever je dat voordeel ook niet zomaar in bij een aandelencrash. Het resultaat? Een hogere dekkingsgraad, en dus méér ruimte om deelnemers te compenseren voor de negatieve impact van wéér een nieuw stelsel.
Jeroen Blokland analyseert in zijn nieuwsbrief The Market Routine in het oog springende, actuele grafieken over de financiële markten en macro-economie. Daarnaast is hij beheerder van het Blokland Smart Multi-Asset Fund, een fonds dat belegt in aandelen, goud en bitcoin.