Technologische dominantie is het nieuwe geopolitieke slagveld. Bedrijven, én landen, moeten kunstmatige intelligentie omarmen als ze niet willen achterblijven. Baillie Gifford en Blackrock waarschuwen: wie niet snel handelt, krijgt te maken met grote risico’s en geopolitieke spanningen.
Geopolitiek en beleggen
Dit artikel is deel zes uit een zevendelige serie van Investment Officer over de invloed van geopolitieke ontwikkelingen op beleggingen. Dit thema komt ook ter sprake tijdens het Fondsevent van Investment Officer op 30 september in Bussum.
Augustus Baillie en Carlyle Gifford sloegen in 1908 in Edinburgh de handen ineen: zij richtten de Schotse vermogensbeheerder Baillie Gifford op. Hun overtuiging was dat zij in een revolutionaire tijd leefden, waarin autobanden binnen afzienbare tijd hoefijzers (zijnde “horseshoes”) zouden vervangen. Het tweetal werd op zijn wenken bediend. In een periode van slechts enkele jaren maakte de paardenkoets plaats voor de auto, zoals twee foto’s van Fifth Avenue in New York laten zien: op de ene foto uitsluitend paardenkoetsen (1900) en de op de andere foto nagenoeg alleen maar auto’s (1913).
‘De technologie goed krijgen is slechts de helft van de strijd. Het is het antropologische aspect dat echt belangrijk is. In die zin is wat we doen evenzeer een kunst als een wetenschap.’
Tim Garrat, Baillie Gifford
Bijna 120 jaar na dato anticipeert stockpicker Baillie Gifford op zo’n nieuw “horseshoes moment”, de opmars van kunstmatige intelligente (AI). Het is een paradigmawisseling die met het begin van de 20e eeuw is te vergelijken, zegt Tim Garratt, partner van het Schotse huis dat AI betitelt als ‘alchemie van de algoritmen’. ‘Mensen vragen ons soms: is het niet moeilijk om een langetermijnbelegger te zijn en te voorspellen wat er komt? Nee, wij denken van niet. Heel veel trends hebben zich namelijk al jaren geleden gevestigd’, vertelt Garratt.
Dat geldt bijvoorbeeld voor Nvidia, waar Baillie Gifford sinds 2016 in belegt. De chipmaker is de lieveling van de wereldwijde beurzen. Zo publiceerde het vorige week zijn cijfers over het tweede kwartaal. De omzet in het tweede kwartaal verdubbelde ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar naar ruim 30 miljard dollar en de winst steeg met maar liefst 168 procent.
Exponentiële omzetgroei bij Nvidia
Nvidia plukt de vruchten van het immense ecosysteem dat het sinds 1993 heeft gebouwd en waarmee het de wereldwijde, bijna bezeten vraag aankan naar chips voor gaming en voor kunstmatige intelligentie. Baillie Gifford zegt ontwikkelingen als deze zo vroeg ontdekt te hebben, mede door met derden samen te werken, zoals de Universiteit van Delft. Zij helpen de Schotten om het maatschappelijke antwoord op de technologische vooruitgang te begrijpen. ‘De technologie goed krijgen is slechts de helft van de strijd. Het is het antropologische aspect dat echt belangrijk is. In die zin is wat we doen evenzeer een kunst als een wetenschap’, zegt Garratt zelfverzekerd.
Luister naar Tim Garratt, Baillie Gifford: ‘Wees ruimdenkend’:
Blackrock, ‘s werelds grootste fondshuis ter wereld, komt tot een overeenkomstige inschatting. Het huis betitelt ‘kunstmatige intelligentie, in combinatie met digitale disruptie, als één van de vijf megatrends die zullen zorgen voor een nieuw regime van grotere macro-economische en marktvolatiliteit’. Om je tegen deze ontwikkeling zowel te beschermen als om ervan te profiteren, stelt Blackrock, ‘moet je de katalysatoren identificeren die deze ontwikkelingen kunnen aanjagen en weten hoe ze op elkaar inwerken. De volgende stap is het blootleggen van potentiële winnaars als de megakrachten nog niet door de markten zijn ingeprijsd.’
‘AI is absoluut een megakracht, en de manier waarop wij een megakracht definiëren is een innovatie-gedreven transformatie met het potentieel om de economie en markten op de middellange tot lange termijn te beïnvloeden.’
Simona Paravani-Mellinghoff, Blackrock
Blackrock benadrukt in zijn analyse Artificial Intelligence – beyond the buzz dat AI niet nieuw is. De oorsprong dateert van vijf decennia terug, toen Large Language Models (LLM), machine learning en automatisering opkwamen. Daar is nu hardware computing bijgekomen en deep learning. De katalysator in wat een “revolutie van de intelligentie” wordt genoemd is de lancering in 2018 geweest van ChatGPT door het bedrijf OpenAI, dat volgens Blackrock binnen vijf jaar voor “exponentiële groei en vooruitgang” heeft gezorgd.
Simona Paravani-Mellinghoff, de cio voor multi-asset strategieën en oplossingen van Blackrock, zegt daarover in een gesprek met Investment Officer: ‘AI is absoluut een megakracht, en de manier waarop wij een megakracht definiëren is inderdaad een innovatie-gedreven transformatie met het potentieel om de economie en markten op de middellange tot lange termijn te beïnvloeden. Wanneer we aan zo’n transformatie denken, is het echter belangrijk om te erkennen – en dit is ook zeer relevant voor AI – dat er eerst een opbouwfase is en dan een diffusiefase. Dus de focus ligt nu voornamelijk op de technologie en op de infrastructuur om AI-componenten mogelijk te maken. Daarna volgt de verbreding, de diffusiefase, wat een veel langer proces is.’
Luister naar Simona Paravani-Mellinghoff, CIO multi-asset and solutions bij Blackrock, over AI als megakracht:
AI: Levensbedreigend voor bedrijven
Aangezien we nog maar in het prille begin van de “revolutie van de intelligentie” verblijven, zet Blackrock zich onder meer in op een tactische beleggingshorizon van zes tot twaalf maanden. De reden voor die behoedzaamheid is dat het huis gelooft dat de gehele technologie-industrie zich aan het heroriënteren is op AI, wat een soort wapenwedloop veroorzaakt, aangevoerd door een handvol mega-cap bedrijven. Veel bedrijven passen daarom hun strategieën aan. Want bedrijven en sectoren die er niet in slagen om AI te integreren in hun product- of dienstenportfolio’s lopen volgens Blackrock het risico achter te blijven bij de concurrenten, vooral naarmate de AI-capaciteiten zich verder ontwikkelen. Daarom is volgens Blackrock selectie van individuele aandelen in deze fase zo belangrijk.
Deze waarschuwing wordt bevestigd door een recente peiling waar de FT uit bericht: maar liefst 56 procent van de bedrijven die zijn opgenomen in de Fortune 500 vreest dat AI levensbedreigend voor hen kan zijn. In 2022 was dat nog 9 procent. Van de 108 bedrijven die in het kader van deze peiling nader zijn ondervraagd over generatieve AI, zien slechts 33 het als een kans.
Oneindig aantal stagiairs
Volgens Tim Garratt van Baillie Gifford ‘zijn er op dit moment twee soorten bedrijven als het om AI gaat. ‘Ik denk dat de meeste bedrijven het eenvoudige deel kunnen doen, namelijk het effectief gebruiken van AI-capaciteiten om efficiëntie te verbeteren. Daarbij wordt vaak het idee van AI gegeven als “oneindige stagiairs”. Dat is de basis. Bedrijven kunnen vrij eenvoudig toegang krijgen tot die breed aangeboden mogelijkheden.’
‘Maar wat de grote winnaars zal onderscheiden van de verliezers op dit gebied, dat zijn de bedrijven die het aanpassingsvermogen hebben om te bedenken hoe AI hen in staat kan stellen grote veranderingen in hun bedrijfsmodellen door te voeren. Daardoor blijven ze aan tafel zitten in plaats van op het menu te komen staan van anderen als gevolg van deze veranderingen.’
Baillie Gifford focust daarom, als stock picker, vooral ook op dat aanpassingsvermogen van beursgenoteerde bedrijven. ‘Dat is een bedrijfseigenschap die we verlangen. Het is een interessant concept, omdat het niet verschijnt in een winst- en verliesrekening, op een balans of in een kwartaalrapport. Het wijst op de noodzaak van cognitieve diversiteit op bestuursniveau in het licht van deze grote technologische veranderingen.’
Bedrijven kunnen al op een behoorlijk basaal niveau hun voordeel doen met AI. Zo kan het een uitdaging aangaan die veel bedrijven en landen al een aantal jaren hebben: stagnering van de arbeidsproductiviteit (en/of onvoldoende gekwalificeerd personeel).
Adoptie versnelt
Zo laat de studie Experimental Evidence on the Productivity Effects of Generative AI op het platform Science zien dat voor een bepaalde set schrijftaken het gebruik van AI de productiviteit van individuen kan vergroten. Zo verminderde met gebruikmaking van AI de uitvoering van een dergelijke taak met 40 procent, terwijl de kwaliteit van het resultaat met ongeveer 18 procent toenam. Ook robotisering en automatisering kunnen, onder meer met gebruikmaking van AI, de arbeidsproductiviteit verhogen.
In welke mate AI toegevoegde waarde heeft, hangt ook af van de snelheid en de mate van adoptie. Ook dat laatste gaat sneller dan verwacht, zo blijkt uit onderzoek van het US Census Bureau, een agentschap van het Amerikaanse ministerie van Economische Zaken, dat laat zien dat bedrijven steeds meer gebruik maken van AI: van 3,7 procent in september vorig jaar naar 5,4 procent begin dit jaar en naar verwachting bijna 7 procent eind dit jaar.
Onderzoekers van het Massachusetts Institute of Technology (MIT) schrijven in het rapport From Automation to Augmentation dat AI vooral veel kansen biedt in de maakindustrie, die op dit moment wordt geconfronteerd met vergrijzing en personeelstekorten. Zo kunnen modellen worden getraind op relevante data, vakinhoudelijke expertise en onderzoek.
‘Met andere woorden, als we nadenken over de kansen in AI, is het voor ons erg belangrijk om te benadrukken dat deze transformatie geen sprint is, maar een marathon, en dat dat al onze al onze investeringsbeslissingen in deze hoek ook beïnvloedt’, zegt Paravani-Mellinghoff, de cio van Blackrocks multi-asset team.
Zie ook: From Automation to Augmentation, MIT.
VS trekken meeste nieuwe AI investeringen aan
Bron: CB Insights, Gavekal Dragonomics.
De leiding in deze “revolutie van de intelligentie” hebben Amerikaanse techbedrijven en door de Chinese overheid ondersteunende bedrijven. Microsoft, Google en een handvol andere bedrijven hebben alleen dit jaar al meer dan 100 miljard dollar uitgetrokken voor kapitaalinvesteringen in AI.
‘Op een termijn van vijf jaar denk ik dat de cijfers nog hoger zullen zijn. We hebben het over 1 biljoen dollar aan kapitaalinvesteringen (capex) van de grote technologiebedrijven. En om dat in perspectief te plaatsen: dat is meer dan de gezamenlijke investeringen van de volgende negentig bedrijven uit de S&P-index. Het is dus een enorm bedrag. In zekere zin is het een gedwongen keuze, omdat het waarschijnlijk nog te vroeg is om te bepalen of het genoeg extra inkomsten zal genereren voor een goed rendement. Maar als ze niet investeren, worden ze kwetsbaar. Een deel van die investeringen zal dan ook overbodig blijken te zijn’, zegt Garratt van Baillie Gifford.
Luister naar Tim Garratt, Baillie Gifford, over aanpassingsvermogen van bedrijven als selectiefactor voor investeringen:
Garratt verwijst opnieuw naar de spoorwegrevolutie uit de achttiende eeuw. Toen werd vooral enorm veel geld uitgegeven voor het aanleggen van de spoorwegen. ‘Maar tien jaar later waren de locomotieven geëvolueerd, waardoor veel van dat spoor opnieuw moest worden aangelegd. Dat is deels onvermijdelijk. En zoals bij elke wapenwedloop, wordt het waarschijnlijk net zo goed gedreven door defensief als door offensief denken. Geen van hen wil achterblijven. Het lijkt dus waarschijnlijk dat er overcapaciteit zal ontstaan. Om die reden moeten we nadenken over de bedrijfsmodellen die hier bovenop zullen worden gebouwd. In gebieden zoals financiën, consumentengoederen of robotica liggen mogelijk de echt interessante rendementen in de toekomst.’
‘Er zullen veel onhoudbare bedrijfsmodellen op gebouwd worden. En dat is waar stock picking echt heel belangrijk wordt.’
Tim Garratt, Baillie Gifford
Garratt ziet in dat verband veel “AI-washing”, net zoals in het dotcom-tijdperk van begin deze eeuw. ‘Er zullen veel onhoudbare bedrijfsmodellen op gebouwd worden. En dat is waar stock picking echt heel belangrijk wordt, omdat we moeten uitzoeken dat het niet alleen gaat om een mooi top-down verhaal. Het gaat erom waar de marges daadwerkelijk zullen ontstaan. Waar zullen de grote rendementen zich in deze industrieën voordoen?’
‘We zien nu al veel kapitaalvernietiging. Zelfs in vrij traditionele industrieën, zoals cosmetica. Je hebt bijvoorbeeld een bedrijf als Elf Cosmetics, dat zijn hele toeleveringsketen opnieuw heeft ontworpen op basis van AI, niet alleen aan de voorkant, waar het influencers gebruikt om heel snel feedback te krijgen op zijn producten, maar ook door een heel strakke link en een voorspellende supply chain-analyse te gebruiken om die producten binnen twee weken in de winkels te krijgen. Daartegenover staan gevestigde cosmeticabedrijven zoals L’Oréal die elke week crisisvergaderingen houden omdat ze hier niet op kunnen reageren. Dus in die zin zal er veel creatieve destructie plaatsvinden, doordat AI compleet nieuwe bedrijfsmodellen kan ondersteunen, waar gevestigde bedrijven en veel traditionele industrieën moeite mee zullen hebben.’
Verticaal model voor de digitale wereld
De grote vraag die zowel beleggers als wetenschappers op dit moment bezighoudt is hoe de digitale wereld zich onder onze ogen ontwikkelt. Daarbij gaat het zowel om de beleggingskansen als waar macht en soevereiniteit zich zullen concentreren.
Met dat laatste houdt Haroon Sheikh zich bezig. Hij is bijzonder hoogleraar Strategic Governance of Global Technologies en senior onderzoeker bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Sheikh publiceerde in 2022 de studie European Digital Sovereignty: a Layered Approach. Die studie is recent in boekvorm verschenen onder de titel Atlas van de digitale wereld.
‘Wie digitale technologie bezit, bezit de wereldhandel, en wie de wereldhandel bezit, bezit alle schatten van de wereld en daarmee de wereld.’
Haroon Sheikh, WRR.
Sheikh stelt dat ‘het vrijblijvende sentiment heeft plaatsgemaakt voor meer twijfels over de effecten van digitalisering en angst over de gevaren ervan’. Sheikh stelt dat diverse auteurs spreken van “technofeodalisme”, terwijl India de Zijderoute (Belt & Road Initiative) van China betitelt als “digitale kolonisatie” en techreuzen worden vergeleken met de Britse East India company en de Nederlandse Verenigde Oost-Indische Compagnie.
De vraag die Sheikh zich daarbij heeft gesteld is waar begint het digitale domein en waar eindigt het? Kritische wetenschappers, zoals Shoshana Zuboff, stellen dat de grote techbedrijven bezig zijn met ‘digitaal landjepik’. Data wordt gezien als de nieuwe olie, schrijft Sheikh. ‘Wie digitale technologie bezit, bezit de wereldhandel, en wie de wereldhandel bezit, bezit alle schatten van de wereld en daarmee de wereld.’
Om die ontwikkeling enigszins te kunnen indammen met wet- en regelgeving en versterking van de digitale soevereiniteit, heeft Sheikh de atlas van de digitale wereld opgesteld. Immers, digitalisering zal ons in een nieuw soort ruimte plaatsen.
‘En daarom is het wijs een atlas van die ruimte te maken’, legt Sheikh uit. ‘Daarin gaan we van een horizontaal naar een verticaal model. Door een “stack” te maken, kun je volgens hem de verschillende lagen van de digitale wereld in beeld brengen en doelgerichter op de uitdagingen anticiperen. Daarmee wordt ook duidelijk dat deze verticale wereld onze wereldorde in het hart raakt.’
Tegen die achtergrond wil de Europese Unie zijn strategische autonomie versterken, onder meer door de digitale soevereiniteit van de unie veilig te stellen.
Atlas digitale wereld biedt houvast
Bron: Haroon Sheikh, Atlas van de digitale wereld.
Niet alleen wetenschappers en beleidsmakers maken zich zorgen over deze ontwikkelingen; ook beleggers en asset allocatie-strategen zijn zich bewust van de grote onzekerheid die met deze AI-revolutie gepaard gaat. Zo heeft Blackrock een Technology Stack geïntroduceerd, oftewel een roadmap voor zijn beleggingsbeleid. De eerste laag (oranje in het schema) omvat cloud infrastructuur en chips. Dat zijn de onderste bouwstenen. De tweede laag (geel) omvat modellen, data en data infrastructuur. De laatste laag (wit) bestaat uit de apps die op de innovatie inspelen. Blackrock denkt dat de wereld zich op dit moment ergens bevindt tussen de eerste en de tweede laag.
Blackrock’s AI Technology Stack
AI wakkert geopolitieke rivaliteit aan
Het huis gaat ervan uit dat de impact van AI zich over meerdere domeinen zal uitstrekken. Zo zal het de geopolitieke rivaliteit aanwakkeren, vooral in de toeleveringsketen van de halfgeleiderindustrie. Aan de hardware-kant richt de interesse zich vooral op wereldwijde chipfabrikanten, vanwege de enorme rekenkracht die nodig is om AI-modellen te ontwikkelen en te trainen. Blackrock denkt dan ook dat er meer kapitaal zal vloeien naar de productie van chips, vooral omdat landen als de VS binnenlandse productie met subsidies stimuleren.
De volgende stap – het benutten van de data – wordt onderschat, denkt het huis. De vraag naar digitale infrastructuur zoals hardware, data en locaties voor serverparken zal naar verwachting groter zijn dan het aanbod. Bedrijven met uitgebreide eigen datasets zullen waarschijnlijk sneller en eenvoudiger deze data kunnen benutten om fundamentele, innovatieve modellen te creëren, vergeleken met bedrijven die deze data niet hebben. Ontwikkelaars van applicaties die AI willen inzetten om data te analyseren en de waarde van ‘datamijnen’ te ontsluiten, kunnen ook potentiële investeringskansen bieden.
‘We zien belangrijke technologische innovaties die connectiviteit, veiligheid en fysieke automatisering stimuleren en doen samensmelten met AI.’
Maar, waarschuwt Blackrock, zoals met elke technologie kent ook AI adoptiegrenzen. Een voorbeeld daarvan zijn cybersecurityrisico’s, waartegen regeringen zich met aangescherpte wet- en regelgeving en inzet van contraspionagediensten verweren. Toch denkt het huis dat de AI-revolutie zich niet meer laat stoppen of zelfs maar laat afremmen. ‘We zien belangrijke technologische innovaties die connectiviteit, veiligheid en fysieke automatisering stimuleren en doen samensmelten met AI. Wij denken dat het volledige AI-ecosysteem op de lange termijn zal profiteren.’
Blackrock concludeert: ‘De leiders in de race zullen waarschijnlijk de bedrijven zijn die het beste talent aantrekken, diepe zakken hebben en kunnen investeren in het opschalen van rekenkracht om data te benutten.’
Cees van Lotringen is schrijver, journalist en ondernemer. Hij is voormalig hoofdredacteur van Investment Officer.
Eerdere artikelen in deze serie:
- Energietransitie luidt grootste bull-market aller tijden in (12 augustus)
- ‘Dansen op de vulkaan. Zo lang als het duurt’ (22 juli)
- Opkomst China in elektrische auto’s bedreigt autonomie EU (1 juli)
- Een autonome EU kan nieuw kader scheppen voor beleggers (7 juni)
- Het ruwe ontwaken van Europa: de geopolitiek is terug (21 mei)