In oktober slaagde de Verenigde Staten er niet in om een van zijn belangrijkste economische rapporten te publiceren: het maandelijkse banenrapport. De data-stilte voedt de twijfel of ’s werelds grootste economie nog wel betrouwbare cijfers kan produceren.
De vertraging is het gevolg van de government shutdown die vorige week begon. Beleggers, beleidsmakers en economen opereren daardoor deels in het duister. Het is voor het eerst sinds 2013 dat het Bureau of Labor Statistics (BLS) de maandelijkse arbeidsmarktcijfers niet heeft vrijgegeven. Tijdens de gedeeltelijke sluiting van 2018-2019 bleef het ministerie van Arbeid nog gefinancierd. Dit keer ligt het stil.
Volgens kenners legt de stilte een dieper probleem bloot: de geleidelijke afbrokkeling van Amerika’s statistische fundament. ‘De VS leven al in een post-truth-wereld’, zegt Marta Khomyn, docent finance en data-analyse aan de Universiteit van Adelaide. ‘Maar het land lijkt nu een tijdperk van post-truth-statistiek binnen te gaan.’
Onder de nieuwe regering zijn honderden datasets en meer dan 8.000 overheidswebpagina’s verdwenen, omdat het personeel dat ze onderhoudt is ontslagen. ‘Deze gegevens, betaald door de belastingbetaler en onmisbaar voor onderzoekers, staan nu op de tocht’, zegt Khomyn.
‘Schade pas begonnen’
De zorgen reiken inmiddels verder dan de academische wereld. ‘We krijgen verzoeken van hedgefondsen uit Europa en de VS’, zegt Lena Bohman, medeoprichter van het Data Rescue Project, een collectief van wetenschappers dat probeert federale informatie te bewaren. ‘De onzekerheid over de betrouwbaarheid van officiële data neemt duidelijk toe.’
Volgens Bohman raakt het probleem de basis van het Amerikaanse statistische systeem. ‘Het verzamelen en onderhouden van open datasets vergt legers van statistici, enquêteurs en ontwikkelaars. Maar veel van die specialisten zijn ontslagen’, zegt ze. ‘Tot nu toe is het grootste verlies te vinden bij de mensen die de data toegankelijk maken. Maar er zijn ook datasets verdwenen.’
Zo heeft het BLS zijn programma stopgezet waarmee goedgekeurde onderzoekers toegang kregen tot gevoelige gegevens, zoals school- en medische dossiers. Ook dreigen cloudarchieven verloren te gaan omdat contracten niet worden verlengd. ‘De schade aan langlopende datasets begint eigenlijk pas’, zegt Bohman. ‘Naarmate meer personeel verdwijnt, zal er steeds minder data worden verzameld.’
Neerwaartse spiraal
Al voor de presidentsverkiezingen klonk er een waarschuwing over de kwetsbaarheid van de Amerikaanse data-infrastructuur. In juli vorig jaar meldde de American Statistical Association dat de integriteit van federale statistieken steeds meer onder druk staat, door krimpende budgetten, dalende responspercentages bij enquêtes en politieke inmenging.
De organisatie vergeleek het statistische systeem met infrastructuur die ‘essentieel is, maar pas aandacht krijgt als er iets misgaat’, en waarschuwde voor een ‘neerwaartse spiraal’ als er niets verandert.
Die waarschuwing blijkt niet overdreven. De politieke druk vanuit het Witte Huis heeft de problemen verergerd. In augustus ontsloeg president Trump BLS-commissaris Erika McEntarfer na een teleurstellend banenrapport. Hij beschuldigde haar ervan de cijfers te hebben ‘vervalst’. Haar opvolger, de conservatieve econoom E.J. Antoni, zag zijn nominatie kort daarna ingetrokken na kritiek op zijn partijdige achtergrond en omstreden onlinegedrag.
Volgens het Witte Huis wil de president ‘de structurele fouten bij het BLS herstellen die het vertrouwen van het publiek in economische data hebben ondermijnd’.
Private data vult het gat
Door het uitblijven van officiële cijfers wenden beleggers zich tot private bronnen. Loonstrookverwerker ADP schatte dat de economie in september 32.000 banen in de private sector heeft verloren, vooral in de bouw, industrie en financiële sector. Volgens data van Challenger, Gray & Christmas kondigden Amerikaanse werkgevers die maand 54.000 ontslagen aan.
Goldman Sachs, dat gebruikmaakte van gedeeltelijke cijfers van staten, schatte dat het aantal nieuwe werkloosheidsaanvragen licht steeg tot 224.000, nog altijd historisch laag. Het nieuwe model van de Chicago Fed schatte de werkloosheid op 4,3 procent, meldde Reuters.
Toch blijven beleggers voorzichtig. ‘Deze indicatoren helpen, maar ze vervangen de officiële cijfers niet’, schreven analisten van ING in een rapport. ‘Vertrouwen op zulke cijfers is als theeblaadjes lezen.’
‘Private databronnen zoals ADP, Homebase en LinkedIn bieden wel alternatieven, maar missen de methodologische degelijkheid en transparantie van officiële data’, zegt Simon Wiersma, beleggingsstrateeg bij ING. ‘Ze zijn nuttig om kortetermijnsentiment te peilen, maar niet als basis voor strategische allocatie.’
Ook Jakob Vijverberg, hoofd assetallocatie bij Aegon Asset Management, ziet beperkingen. ‘Voor inflatie- en groeicijfers bestaan nauwelijks betrouwbare private alternatieven, mede door de schaal en complexiteit van de onderliggende data’, zegt hij.
Langetermijneffecten
Volgens Vijverberg verwachten weinig beleggers dat de sluiting blijvende schade zal veroorzaken, tenzij die lang aanhoudt. ‘Economische data zijn vooral relevant voor langetermijntrends. Korte schommelingen zijn minder belangrijk en kunnen zelfs afleiden’, zegt hij. ‘In die zin is het misschien positief dat beleggers even afstand moeten nemen van de dagelijkse ruis.’
Toch erkent hij dat de kwaliteit van economische data al langer afneemt, mede door lagere responspercentages bij enquêtes. ‘De erosie van instituties in de VS, zoals de toenemende druk op het BLS en de centrale bank, zal op termijn een groter negatief effect hebben, vooral in crisistijd’, waarschuwt hij.
Laura Cooper, hoofd macro-credit bij Nuveen, deelt die zorg. ‘Hoe langer de onzekerheid aanhoudt, hoe groter de kans dat er structurele aanpassingen in portefeuilles volgen’, zegt ze. ‘Dat is bijzonder lastig voor een Federal Reserve die haar beleid nog altijd baseert op data.’