De Europese Unie dreigde vorige week nog met haar ‘nucleaire optie’ als de Verenigde Staten zich niet zouden schikken in het handelsoverleg. Maar zondag gaf Brussel toe aan de Amerikaanse eisen. Voor sommigen is dat een strategische misrekening, anderen zien er een uitgekiende bluf in.
‘Ze aanvaarden een belasting van 15 procent alsof het een genereus gebaar is, en geen afpersing’, aldus Sébastien Platon, hoogleraar publiek recht aan de universiteit van Bordeaux.
Toch denkt Platon dat de Europese Commissie mogelijk stilletjes het spel heeft omgedraaid. ‘Bij nadere beschouwing zou het kunnen dat de Commissie Trump enigszins om de tuin heeft geleid’, zegt hij.
Volgens de zondag aangekondigde overeenkomst mag de VS een importheffing van 15 procent opleggen op Europese goederen, een halvering van het eerder door het Witte Huis voorgestelde tarief van 30 procent. In ruil beloofde de EU haar import van Amerikaanse energie en militair materieel op te schroeven.
Draai
De draai is opmerkelijk. Nog geen week eerder dreigde Brussel openlijk met het activeren van het Anti-Coercion Instrument – de beruchte ‘nucleaire optie’ – als de onderhandelingen zouden vastlopen. Maar in plaats van te escaleren, lijkt de EU zich te hebben neergelegd bij het Amerikaanse tariefvoorstel en haar scherpste wapens opgeborgen te hebben.
De vraag is of de deal juridisch bindend is. Voor Platon is dat juist cruciaal. Als de overeenkomst lijkt op eerdere Amerikaanse deals, zoals die met het VK, is het waarschijnlijk geen verdrag, maar een bundel vrijblijvende politieke toezeggingen.
‘Bij nadere beschouwing zou het kunnen dat de Commissie Trump enigszins om de tuin heeft geleid.’
Sébastien Platon, universiteit van Bordeaux
Dat betekent dat beide partijen er op elk moment vanaf kunnen. Zelfs als het formeel als verdrag zou worden vastgelegd, is goedkeuring nodig van de EU-lidstaten en uiteindelijk het Europees Parlement . Dat zijn mogelijke hindernissen die de overeenkomst kunnen vertragen of doen ontsporen.
‘De Commissie heeft van alles toegezegd in ruil voor lagere tarieven: meer Europese aankopen van Amerikaanse energie en wapens, en investeringen in de VS’, zegt Platon. ‘Maar Brussel heeft daar helemaal geen zeggenschap over. Dat zijn beslissingen van de lidstaten, niet van de Commissie.’
Sommige waarnemers concluderen dan ook dat de EU Trump heeft gegeven wat hij het liefst wilde: een politiek succes. In werkelijkheid bleven de concessies vaag en zijn ze juridisch niet afdwingbaar. ‘Europa lijkt een interessante manier te hebben gevonden om met Trump om te gaan: hem een symbolische overwinning geven, en vervolgens de details, die hem niet interesseren, in Europees voordeel bijstellen’, aldus Platon.
Schadebeperking
Ook onder beleggers klinkt scepsis over de waarde van de deal. 
‘De zogenoemde 600 miljard dollar aan investeringen en 750 miljard dollar aan energie-import klinken meer als wensdenken dan als concreet beleid’, schreef Apolline Menut, econoom bij vermogensbeheerder Carmignac, in een notitie aan klanten.
‘Dit is geen doorbraak in de handel, maar een poging de schade te beperken, onder het mom van diplomatiek pragmatisme.’
Apolline Menut, Carmignac
‘Zeker op energiegebied kloppen de cijfers niet. Zelfs bij volledige exportcapaciteit en tegen huidige prijzen kan de VS amper voor 150 miljard dollar leveren – ver onder de 250 miljard die Von der Leyen noemde.’
‘Dit is geen doorbraak in de handel’, vervolgde Menut, ‘maar een poging de schade te beperken, onder het mom van diplomatiek pragmatisme. De EU heeft een bittere pil geslikt in ruil voor geopolitieke stabiliteit. De economische kosten zijn pijnlijk, maar de strategische overweging is keihard rationeel.’
Anderen hebben echter een afwijkende mening. Zij zien dit vooral als een politieke misser.
‘Wat deze capitulatie extra pijnlijk maakt, is hoe onnodig ze was’, zegt Alberto Alemanno, hoogleraar Europees recht aan HEC Parijs. ‘De EU heeft een enorme onderhandelingsmacht als grootste handelspartner van de VS.’
Hij wijst op de bilaterale jaarhandel van bijna duizend miljard dollar. Terwijl de VS een goederenhandelstekort van 235 miljard dollar heeft met Europa, kampt de EU met een tekort van 148 miljard in diensten. Een gebied waarop vergelding mogelijk was geweest. Heffingen op digitale diensten of beperkingen voor Amerikaanse techbedrijven hadden Brussel onderhandelingsruimte kunnen geven.
‘Dit is een gevaarlijk spel. De EU wijkt hiermee af van WTO-regels en legitimeert feitelijk Trumps handelsvisie.’
Alberto Alemanno, HEC Parijs
‘Europese hoofdsteden hadden tegenmaatregelen van 93 miljard dollar voorbereid’, stelt Alemanno. ‘Maar ze weigerden Von der Leyen toestemming te geven om ze in te zetten. Daardoor moest zij onderhandelen vanuit een zwakke positie. En zelfs toen probeerde de EU het niet eens.’
Voor Alemanno ligt het probleem niet in de tekst van het akkoord, maar in het precedent. ‘Dit is een gevaarlijk spel’, waarschuwt hij. ‘De EU wijkt hiermee af van WTO-regels en legitimeert feitelijk Trumps handelsvisie.’
Groeivertraging in de eurozone
Met kritiek vanuit alle hoeken van het politieke spectrum en terughoudendheid bij belangrijke lidstaten is het onzeker of het akkoord überhaupt wordt goedgekeurd. Duitse industrieorganisaties noemden het nieuwe tarief al ‘te hoog’ en waarschuwden voor schade aan exportgerichte sectoren.
Ook sommige vermogensbeheerders houden rekening met economische impact. Volgens Pimco zal het handelsakkoord de groei in de eurozone met bijna een procentpunt verlagen, doordat het sentiment onder bedrijven en grensoverschrijdende investeringen onder druk komen te staan.
‘De aangekondigde maatregelen komen overeen met onze verwachting van een tariefstijging van zo’n 15 procentpunt’, aldus Nicola Mai, econoom bij de vermogensbeheerder met een beheerd vermogen van ongeveer 2000 miljard dollar. ‘Dat zal de groei in de komende kwartalen vrijwel tot stilstand brengen.’
Toch bleven de markten kalm. De eerste reactie was gematigd. De dollar steeg licht ten opzichte van de euro en de yen, terwijl wereldwijde aandelenindices dicht bij hun recordstanden bleven. Sterke bedrijfsresultaten, enthousiasme over kunstmatige intelligentie en de verwachting van stabiliteit in de handelsrelatie tussen de VS en de EU stutten het beleggersvertrouwen.
‘De afname van onzekerheid over de trans-Atlantische relatie was een opluchting’, zegt Phil Orlando, hoofdstrateeg bij Federated Hermes. Hij wijst erop dat een tarief van 15 procent ‘veel beter is dan de absurde percentages die begin april de ronde deden’, zo geeft hij als commentaar aan persbureau Reuters.
Gerelateerde artikelen op Investment Officer:
- Brussel legt haar zwaarste wapen klaar voor 1 augustus
- De euro stijgt, Lagarde kijkt toe
- VS werken aan ‘gecontroleerde sloop’ van het bestaande stelsel