Komt er een recessie of niet? Dat is de vraag die beleggers nu al enige tijd bezighoudt. De leerboeken zijn daarover helder: de wereldeconomie volgt de cycli van herstel, hoogconjunctuur, afvlakking en recessie, net zoals de onwrikbare regelmaat van de seizoenen. Na een periode van ruim zeven jaar van herstel móét het verval wel inzetten.
Volgens Pimco gebeurt dat ook. Het Amerikaanse huis brengt ieder kwartaal een zogenoemde ‘Cyclical Outlook’ uit. Pimco spreekt hierin de verwachting uit dat de wereldwijde groei dit jaar vertraagt tot een bandbreedte van tussen de 2 en 2,5 procent.
Dat duidt op een vertraging, want de wereldeconomie groeide in 2014 nog met 2,8 procent en in 2015 met 2,5 procent. Maar het risico op een recessie in de VS of in de wereldeconomie in de komende zes tot twaalf maanden is gering. ‘Zeker kleiner dan waar de waarderingen op de aandelen- en bedrijfs- obligatiemarkten op duiden’, aldus obligatestrateeg Andrew Balls.
Aegon Asset Management is het daar mee eens. Het Haagse huis denkt dat er zelfs in de komende achttien maanden geen sprake zal zijn van een recessie, ondanks de onwrikbaar geachte wetten van de economische cyclus die nu al meer dan zeven jaar in herstel is. ‘Daar kijken wij niet alleen naar. Wij kijken ook naar de fundamentals, dat wil zeggen naar parameters als bezettingsgraad, productie en de afbouw van de schulden’, zegt Gerard Moerman (foto), hoofd rente- en geldmarktbeleid.
‘Het feest moet nu betaald worden’
De hand in het ondermijnen van de natuurwetten van de economie heeft de mens - om precies te zijn de centrale bankiers in Washington, Frankfurt en Tokio. Zij hebben na de bijna-implosie van het kapitalistische stelsel in 2008 de handschoen opgepakt en middels draaiende geldpersen de financiële markten van onmisbare liquiditeit voorzien.
Tegelijkertijd verlaagden de centrale banken - in casu die van Japan en de eurozone - de rente naar 0 procent. Beoogd werd daarmee bedrijven en huishoudens aan te zetten tot investeringen en consumptie. Dat lukt maar beperkt, waarschijnlijk omdat er een breed onbehagen is over het surrealistische karakter van het centralebankbeleid en over dat wat de toekomst in petto heeft.
Van dit beleid hebben beleggers geprofiteerd. Het opkopen van staatsobligaties in combinatie met een dalende rente zorgden ervoor dat er mooie rendementen werden behaald op schuldpapier. Maar het kan zijn dat de rekening voor dat feest nu betaald moet worden, waarschuwt Moerman. ‘De rente is negatief, de curve is niet meer zo steil en de couponrente geeft beleggers ook geen buffer meer.’
Alternatieve liquide beleggingen
Voor veel professionele partijen is dat reden om op zoek te gaan naar beter renderende alternatieven. ‘Search for yield’ heet de risicovolle zoektocht naar rendement. Zo lanceert Aegon AM eerdaags een nieuws fonds dat in staatsgegarandeerde leningen belegt. ‘Het gaat vooral om sociale woningbouw, omdat het gros van de leningen minder liquide is krijg je een extra premie van 80 basispunten boven staatspapier.’ Ook andere partijen wijken uit naar alternatieven, zoals onderhandse mkb- en hypotheekleningen, maar ook hedgefondsen en high yield trekken veel nieuw geld aan.
Steven Maijoor, topman van de Europese toezichthouder op de financiële markten (Esma), waar- schuwt dat ‘de discipline onder beleggers afneemt’ en dat de ‘aanhoudend lage rente hen verblindt voor de risico’s die ze nemen in de jacht op meer rendement.’ Volgens Maijoor, zo verklaarde hij in het FD, is dit ‘het grootste gevaar’ dat de markten thans bedreigt. Jammer dat hij niets zei over wie dat ‘grootste gevaar’ veroorzaakt heeft, want dat zijn toch politiek en centrale banken geweest die met deregulering, liberalisering en een accommoderend rentebeleid tot hogere marktrisico’s, kredietleningen en dito schulden hebben aangezet.
Markt schroeft risico’s terug
Volgens Moerman van Aegon AM en Balls van Pimco schroeven professionele beleggers nu hun risico’s juist terug. Maar die risico’s zijn volgens hen andere dan de search for yield-producten waar de Esma voor vreest. Het rendement op staatsobligaties kan in de komende maanden negatief zijn.
Moerman: ‘Als de rente bijvoorbeeld met 1 procent stijgt, dan bedraagt het verlies op de portefeuille pakweg 7 procent. Veel beleggers houden rekening met dit scenario. Sterker nog, voor pensioenfondsen zou dit zelfs gewenst zijn, omdat de waar- de van de verplichtingen dan nog harder daalt.’
De Amerikaanse centrale bank heeft bevestigd dat zij de rente dit jaar slechts met twee rentestappen van ieder 25 basispunten wil verhogen. Dit wijst erop dat zowel de Amerikaanse als de Europese en de Japanse centrale banken meer ‘dovish’ zijn dan tot dusver werd aangenomen. Dankzij dat beleid hebben de financiële markten van de zware correctie van de eerste weken kunnen herstellen, stelt strateeg Justin Knight van UBS, maar toch doen de obligatiemarkten volgens hem niet wat men ervan verwachtte.
Helikoptergeld als optie
Er wordt rekening gehouden met een nog expansiever monetair beleid. Hoofdeconoom Eric Praet van de ECB heeft tot schrik van de markten recent al de hypothese van ‘helikoptergeld’ op tafel gelegd: iedere burger krijgt grofweg 5000 euro gratis, met het doel de consumptie te stimuleren. Dit wordt nu door beleidsmakers als een ‘ultimum remedium’ ingebracht om de natuurwetten van de economie naar de hand te kunnen zetten. Het helikoptergeld kan worden uitgestrooid als de eurozone in een deflatoir moeras dreigt te verzinken.
Moerman denkt dat het zo’n vaart niet loopt. ‘Er zijn nog meer stappen te nemen voor het zover is. De ECB kan het opkoopprogramma uitbreiden en verlengen.’
Wat de ECB volgens hem doet, is het kopen van tijd. ‘Daardoor kan de economie herstellen.’ Maar geeft hij toe, ‘wat we nu veel te weinig zien, is lokale discipline en structurele hervormingen’. En hoewel Brussel aanbevelingen van herstructureringen doet, die bijvoorbeeld in Ierland bijzonder goed zijn aangeslagen, nemen landen als Italië ze te beperkt over.
Is Mario Draghi er voor Zuideuropese belangen?
Door het uitblijven hiervan neemt de effectiviteit van het beleid van de ECB af en laadt president Mario Draghi langzaam maar zeker de verdenking op zich dat hij vooral de belangen van Zuid-Europa in het vizier heeft. In Noord- Europa, met zijn overschotten op de lopende rekening en zijn straffere begrotingsbeleid, leidt dat toenemend tot irritatie.
Zo verklaarde Axel Weber, de voormalige Bundesbank-president, dat de ECB en de politiek van de ‘oplossing het probleem zijn geworden’. De tijd die de ECB koopt, gebruikt de politiek niet om op structurele aanpassingen in te zetten.’ Hij vreest dat Europa blijft ‘doormodderen’ en dat heeft vooral te maken met het feit dat het beleid in Europa te monetair gericht is - en daardoor te eenzijdig. ‘Europa moet doelgericht zijn. We moeten hervormen. Dat doet op de korte termijn pijn, maar levert op termijn groei en banen op.’
Weber bepleit een structureel aanpassingbeleid in combinatie met een EU-breed immigratiebeleid met quota. Dat laatste is nodig in antwoord op de vergrijzing. Vóór de crisis was er nog sprake van een groei van de beroepsbevolking van 7 procent, nu is dat -7 procent. Dat drukt productiviteit en economische groei. ‘In 5 tot 10 jaar wordt het groeiprobleem bij ongewijzigd beleid alleen maar groter.’
De weg die nu echter is ingeslagen is een monetarisering van de politiek met steeds verder dalende rentes, zegt Weber. ‘Naarmate dat langer duurt, wordt het alleen maar erger en moeilijker om eruit te komen.’
Dit artikel is afgedrukt in het Fondsnieuws-magazine dat 20 april verschijnt.