Westerse leiders worstelen met hun reactie op de laatste uitdaging van Poetin. Ze zijn het er over eens dat het er uit moet zien als een eensgezind standpunt. Wat dat betreft zijn ze vooral maatregelen aan het opschrijven die de Verenigde Staten en West-Europa bereid zijn te nemen als Rusland een volgende stap zet. De combinatie van Franse grootspraak en Duitse passiviteit is wat dat betreft geen gelukkige.
Duitsland sluit Nordstream 2, een pijpleiding die nog nooit open is geweest. Macron’s urenlange gesprekken in Moskou hebben niets opgeleverd. Frankrijk roept op tot een bijeenkomst van de Veiligheidsraad, wetende dat daar dankzij een veto van Rusland en China geen enkele sanctie uit zal volgen.
De Amerikanen ontzeggen de Russen toegang tot de westerse kapitaalmarkten, iets wat de Russen toch niet nodig hebben. Boris Johnson heeft gedreigd meer te gaan doen in de toekomst, maar zonder duidelijk te maken wat. Poetin zelf staat op geen enkele sanctielijst, alleen de handel met Donetsk en Lugansk wordt bevroren, pappelepap. Gelukkig is Nederland tevreden met deze sancties omdat ze de Nederlandse economie niet raken, maar ze kunnen allesbehalve worden omschreven als agressief. Het is eerder een aanmoediging voor Poetin om nog een stap te zetten.
Er is geen serieus Rusland-beleid
Deze reactieve houding betekent dat we pas beginnen met nadenken op het moment dat Rusland wat doet. Er is geen serieus Rusland-beleid, telkens weer blijft Poetin ons verrassen. De reden is dat wij helemaal geen confrontatie willen met Rusland, elke reactie is er dan op gericht op de zaak te kalmeren. Dat weerhoudt ons ervan om proactief te denken. Verder zien we Poetin nog altijd als een kleurloze apparatsjik, maar wel één die nostalgisch terugkijkt naar vervlogen tijden van het tsaristische Rusland en de Sovjet-Unie. Poetin is inmiddels 69 jaar.
De gemiddelde levensverwachting voor mannen in Rusland is 66 jaar. Waarschijnlijk denkt hij na over zijn nalatenschap. Hij wil de geschiedenisboeken ingaan als iemand die Rusland weer de zijn historische positie heeft teruggegeven. Des te heroïscher is het als dat met bloedvergieten gepaard gaat. Een binnenlandse oorlog is dan niet zo vreemd. Abraham Lincoln won ooit de verkiezingen door Atlanta plat te schieten. Bismark voerde maar liefst drie keer oorlog om de Duitse eenwording na te realiseren. Dat is het rijtje waar hij in wil staan: Lincoln, Bismark en Poetin.
Een gokker met een koel KGB-hoofd
Naast deze negentiende-eeuwse nostalgie is Poetin een gokker die met een koel KGB-hoofd grote risico’s durft te nemen. Hij kan daardoor zijn tegenstanders verrassen en te slim af zijn, omdat hij risico’s neemt waar zijn tegenstanders niet eens aan denken. Verder past zijn Russische realiteit prima in het tijdperk van Fake News.
In Rusland werd de waarheid altijd al bepaald door de staat. Dankzij kameraad Stalin vormen complottheorieën een centraal thema. Net als Stalin schrikt Poetin ook niet van het verwijt dat het leger wreedheden begaat. De reputatie van volslagen meedogenloosheid geeft hem alleen maar meer macht. Biden riep zelfs God aan om de vraag te beantwoorden wie Poetin het recht had gegeven om zo maar een onafhankelijk land binnen te vallen.
Het antwoord is even eenvoudig als pijnlijk. Dat is het Westen, dat wil geen sancties opleggen die thuis pijn doen. Biden kwam bijvoorbeeld met de sanctie dat beleggers geen Russische staatsobligaties meer mogen kopen, maar in de kleine lettertjes staat dat het alleen gaat om Russische staatsobligaties uitgegeven na 1 maart van dit jaar. De oligarchen in Londongrad en de Côte d’Azur wordt geen strobreed in de weg gelegd.
De Westerse wereld heeft lang geprobeerd om Poetin te verheffen tot één van de mannen van Davos, de wereldelite waar rationeel overleg altijd wel zorgt voor een passende oplossing. Maar Vladimir wil helemaal geen onderdeel zijn van die elite. Het resultaat is dat de tweede Koude Oorlog inmiddels is begonnen.
Het autocratische duo China-Rusland
Oekraïne zal nog wel even de krant blijven vullen. Voordeel van risico’s die breed uitgemeten worden in de pers, is dat ze voor beleggers op een gegeven moment een kans worden. Dan zit alles wel in de prijs. Een nieuwe koude oorlog is structureel minder goed nieuws voor beleggers, zeker niet met de nu gevormde autocratische combinatie China-Rusland.
Na de val van de Muur en het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1990 werd op de aandelenmarkten het vredesdividend geïncasseerd in de vorm van hogere waarderingen en lagere rentes. Lagere rentes die mogelijk werden gemaakt door de hyperglobalisering van de jaren negentig die nog eens in de overdrive ging door toetreding van China tot de Wereldhandelsorganisatie in 2001.
Die tijd is voorbij, niet alleen betekent dit hogere risicopremies en lagere waarderingen, deglobalisering en regionalisering drukken de groei en zorgen voor een omgeving met meer inflatie. Nog niet elke portefeuille is gepositioneerd voor een omgeving met stijgende energieprijzen, een zwakkere dollar en een Amerikaanse centrale bank die ver achterblijft bij de curve.
Han Dieperink is chief investment strategist bij Auréus Vermogensbeheer. Hij was eerder in zijn loopbaan chief investment officer van Rabobank en Schretlen & Co.