De waarde van een munt is gebaseerd op vertrouwen. De Russische sancties hebben de status van westerse valuta geen goed gedaan. Toch kunnen ook cryptovaluta zich moeilijk onttrekken aan westerse sancties. Dat lukt wel met de digitale munt die wordt uitgegeven door de Chinese centrale bank, ook wel bekend als de e-yuan. Deze kan geleidelijk marktaandeel winnen van de dollar.
Onderdeel van de westerse sancties tegen Rusland is dat de meeste Russen niet langer toegang hebben tot het internationale betalingssysteem SWIFT. Die organisatie is opgericht in 1973 en heeft zijn hoofdkantoor in het Belgische plaatje Terhulpen, onder de rook van Brussel. Terhulpen (La Hulpe) ligt vlakbij de Vlaams-Waalse gewestgrens en had in het verleden twee beroemde inwoners: Toots Thielemans en Ernest Solvay.
Solvay industrialiseerde de productie van sodazout en verdiende daarmee een fortuin. Hij bouwde een kasteel in Terhulpen, waar onder andere fraaie opera’s worden gehouden in de open zomerlucht. Maar we dwalen af. De datacentra van SWIFT staan in de Verenigde Staten, Zwitserland en in Zoeterwoude. Door Russen de toegang te ontzeggen tot SWIFT is het land financieel afgesneden van de buitenwereld. Naast de Russische centrale bank treft deze maatregel zakenmensen, bestuurders en parlementsleden. Tegoeden zijn bevroren en transacties geblokkeerd.
De munt als wapen
Munten als de dollar en euro zijn ingezet als wapen in de strijd tegen Rusland. Het is niet nieuw, in het verleden is Iran, Soedan en Venezuela hetzelfde overkomen. Toch is het gebruik tegen de Russen anders. Russische oligarchen konden tot voor kort redelijk vrij bewegen over de wereldbol. Ze kozen voor plekken, waar ze iets konden vinden dat ze thuis niet hadden, namelijk de bescherming van een rechtsstaat. De bescherming blijkt in de praktijk een wassen neus en dat betekent dat Russen voortaan voorzichtig zullen zijn met de dollar en de euro. Voor je het weet zijn rekeningen geblokkeerd en worden huizen en boten in beslag genomen.
Zelfs in Zwitserland is het Russische geld niet meer veilig. Dat land legde de miljoenen van de Nazi’s tot ver na de Tweede Wereldoorlog geen strobreed in de weg, maar sloot zich opmerkelijk snel aan bij de sancties tegen Rusland. De consequenties op termijn zijn groot, want naast de Russen zullen meer globetrotters zich achter de oren krabben. Rijke Arabieren kunnen net als Russen ook gesanctioneerd worden als de strijd in het Midden-Oosten even anders loopt dan gedacht. Chinese miljardairs hebben een voorkeur voor Vancouver, niet vanwege het weer, maar wel vanwege de bescherming van de rechtsstaat. Daar kunnen ze nu ook minder op vertrouwen.
Cryptovaluta als alternatief
Een eenvoudig alternatief om geld over de hele wereld te sturen is door middel van cryptovaluta. In tegenstelling tot het centrale betalingssysteem SWIFT werken cryptovaluta decentraal. In theorie zijn ze daarmee ideaal om de sancties te ontwijken. Waar westerse munten zoals de dollar en de euro in theorie geen waarde meer hebben voor Russen, Arabieren en Chinezen, oogt de gemiddelde cryptomunt ineens veel aantrekkelijker.
Toch kunnen cryptovaluta zich niet volledig aan de wet onttrekken. Eerder deze maand heeft het US Treasury Office of Foreign Assets Control sancties opgelegd aan de cryptomixer Tornado Cash, omdat het bedrijf geld van cybercriminelen zou witwassen. Amerikanen mogen geen gebruik meer maken van de dienst meer maken. Nu kwam dat ook omdat Tornado Cash werd gebruikt door hackers die in opdracht van Noord-Korea aanvallen tegen cryptobeurzen uitvoerden. De broncode van Tornado werd verwijderd van Microsoft ‘s Github en dat is nieuw bewijs dat cryptovaluta niet immuun zijn voor sancties, hoe decentraal ze ook zijn georganiseerd.
Cryptovaluta hebben ook te lijden onder de nieuwe economische koude oorlog. De Amerikaanse overheid komt met steeds meer maatregelen om financiële netwerken van cryptovaluta aan banden te leggen. Daarmee frustreren ze het beleid van landen als Rusland en Iran die minder afhankelijk willen worden van westerse valuta. In theorie kunnen die landen cryptovaluta gebruiken om de regels te omzeilen, maar tegelijkertijd maakt dat ook kapitaalvlucht mogelijk en zorgt het voor meer instabiliteit en volatiliteit. Moskou twijfelt tussen het verbieden of het omarmen van cryptovaluta. Teheran betaalde recent als test een import met een onbekende cryptomunt, maar het is nog geen dagelijks gebruik.
De e-yuan krijgt de voorkeur
Door de sancties tegen cryptomunten kan de dollar langer de status behouden van reservemunt. Maar er is een alternatief en dat zijn digitale munten van centrale banken (CDBC: Central Bank Digital Currency), waaronder de e-yuan (yuan en renminbi kunnen beide worden gebruikt, net als piek en gulden). Deze digitale munt is gekoppeld aan de Chinese infrastructuur en daarmee niet afhankelijk van de dollar. China kan hiermee transacties faciliteren die niet toegelaten worden op het SWIFT-systeem.
Daarmee kunnen Rusland en Noord-Korea worden geholpen. De Iraniërs willen hun eigen CDBC opzetten. Nu kunnen de Amerikanen en de Europeanen ook hun eigen digitale munt proberen op te zetten, maar het zou zo maar kunnen dat Russen, Arabieren en Chinezen de voorkeur geven aan de e-yuan, omdat ze dan geld kunnen parkeren in de Chinese financiële markten. Met een e-yuan heeft China meer controle over kapitaalstromen met het buitenland. Een digitale munt in het internationale betalingsverkeer is veel eenvoudiger te settelen dan bijvoorbeeld de Amerikaanse dollar. Veel winkels buiten China accepteren nu al Alipay of WeChat Pay, anders kunnen Chinese toeristen niet betalen.
De prijs die zij daarvoor moeten betalen is dat China deze geldstromen kan volgen. Door de controle die de Chinezen kunnen uitoefenen op de e-yuan buiten China, kunnen kapitaalcontroles aan de grens verdwijnen. Dat zou een volgende stap zijn om van de renminbi een wereldwijd geaccepteerde reservemunt te maken. Daarmee is deze ontwikkeling ook relevant voor beleggers. Op dit moment wordt de wereld gedomineerd door de Amerikaanse dollar. Mocht China er in slagen om de renminbi door middel van de e-yuan als alternatieve reservemunt te positioneren, dan zijn er voor beleggers meer mogelijkheden om te spreiden. Wellicht is in de volgende crisis de renminbi de veilige haven.
Han Dieperink is chief investment strategist bij Auréus Vermogensbeheer. Hij was eerder in zijn loopbaan chief investment officer van Rabobank en Schretlen & Co. Hij is één van de kennisexperts van Investment Officer.